‘વેલેન્ટાઈન ડે’ ઉજવવો કે નહીં આ બાબત કેટલીય આપત્તિ ભગવા ગેંગધારી ઊભી કરે છે. ‘પ્રેમ’ મનમાં લખાતી એક કોમળ લાગણી હોય છે. પછી આ પ્રેમને વ્યક્ત કરવા માટે કોઈ પ્રદર્શન કે ‘સ્પેશિયલ ડે’ ની જરૂર શું છે? આપણે ત્યાં કેટલા બધા તહેવાર છે, પછી કેમ આવા ડેની જરૂર પડે છે? આપણા સમાજમાં એવો કોઈ તહેવાર નથી, જેમાં પૂજાપાઠ, દાનદક્ષિણા વિના પ્રેમી અથવા પતિપત્ની સમાન રીતે એકબીજાને પ્રેમનો એકરાર કરી શકે. વેલેન્ટાઈન ડે દુનિયાભરમાં બાળકોથી લઈને યુવાનો અને હવે વૃદ્ધો સુધી પ્રેમના એકરારનો દિવસ બનાવ્યો છે. આ પ્રેમને ખીલવા અને વ્યક્ત કરવા માટે એકબીજા પાસે સમય હોવો જેાઈએ. આજના દોડધામભર્યા અને ફાસ્ટ ફૂડના જમાનામાં શરમાઈને હસવું અને હસીને એકબીજા સામે જેાવું, આ વાત માટે કોઈની પાસે સમય નથી, તેથી એકબીજાને જાણવા અને પ્રેમ વ્યક્ત કરવા માટે વેલેન્ટાઈન ડેનું કારણ શોધ્યું છે કે આ રીતે જ કેમ નહીં સારા મશીનની જેમ ચાલતા જીવનરૂપી વૃક્ષ પર પ્રેમની ડાળી ખીલશે. વેલેન્ટાઈન ડે એટલે ઊજવો કે આપણા તહેવારમાં આવો દિવસ નથી. હજાર વસ્તુમાં પશ્ચિમી દેશોનું અનુકરણ કરવું અને જ્યાં દાન કરવાની વાત આવે ત્યાં તેમનો વિરોધ કરવો ઠીક રહે આ બંને વાત ટાળીને આ દિવસને આપણે પોતાની જરૂરિયાતમાં ઢાળવી જેાઈએ અને પોતાના વ્યવહારનો રંગ નવી પેઢીના સંકલ્પને આપો.
પ્રેમનો એકરાર
આવો જેાઈએ, નવી પેઢીની જિદ્દ માટે જૂની પેઢીએ કેવી રીતે તેમનો વેલેન્ટાઈન ડે ઉજવ્યો. પ્રેમનો એકરાર કરવાનો આ ખાસ દિવસ માત્ર એટલે છોડી દેવામાં આવે છે આ વિદેશી છે, ખોટું છે, આપણું પેન્ટ અને ખાખી નિકર પણ વિદેશી જ છે અન્ય ઉપકરણ પણ વિદેશી છે તો શું કહી શકાય કે આ સંસ્કૃતિનો ભાગ છે.
આજે સવારે જ અરીસા સામે ઊભી થઈને અનન્યા એકએક ડ્રેસ ટ્રાય કરીને જેાઈ રહી હતી. દરેક ડ્રેસ શરીર પર ઓઢતા તે મનોમન બડબડતી હતી.
‘આ ડ્રેસ કેવો લાગે છે… અ… હ… આ નહીં, આ ડ્રેસ તો તેણે જેાયો છે. ઘણો ઓલ્ડ ફેશન છે. મોડર્ન લુક કેવો લાગશે? શું ટ્રેડિશનલ ટ્રાય કરું?’ કહેતા અનન્યાએ કપડાંનો ઢગલો કરી દીધો
દીકરીના બધા નખરા સુનંદા જેાઈ રહી હતી. તે જાણતી હતી કે અનન્યા આ બધું સૌરભ માટે કરી રહી છે, પણ કોણ જાણે કેમ હજી તેમનું મન આ વાત માટે તૈયાર નહોતું કે લગ્ન પહેલાં અનન્યા સૌરભ સાથે આ રીતે હળેમળે.
જેાકે તેમણે અનન્યાની પસંદના છોકરા એટલે કે સૌરભ સાથે તેના લગ્ન નક્કી કર્યા હતા, તેમ છતાં આ બધું સુનંદાને ગમતું નહોતું.
છેવટે અનન્યાને ટોકતા સુનંદાએ કહ્યું, ‘‘અનુ, તારી પસંદથી તારા લગ્ન તો નક્કી કરી દીધા, પછી આ શું નવા નાટક છે?’’
‘‘તમે નહીં સમજેા મમ્મી. આ અમારી પેઢીનો ક્રેઝ છે. બાય ધ વે મમ્મી, ક્યારેય તેં પપ્પાને કે પપ્પાએ તને પ્રપોઝ કર્યું છે?’’
અનન્યાએ અચાનક આ સવાલ પૂછ્યો તો સુનંદા આશ્ચર્યચકિત રહી ગઈ. શું જવાબ આપે કંઈ સૂઝતું જ નથી.
જેમતેમ પોતાની જાતને સંભાળતા બોલી, ‘‘અમારા સમયમાં પ્રપોઝ કરવાનું તો દૂર, છોકરા સાથે વાત કરવાની પણ છૂટ નહોતી. તે તો મારી મમ્મીના દૂરના સંબંધી સાથે તારા પપ્પાનો સંબંધ આવ્યો હતો. રીતરિવાજ મુજબ જેાવાનો કાર્યક્રમ થયો અને તાબડતોબ લગ્ન થઈ ગયા.’’
‘‘આજે લગ્નને ૨૫ વર્ષ થયા, પણ આજ સુધી ક્યારેય આ રીતે ખૂલીને પ્રેમનો એકરાર કરવો, એકબીજાને ગળે મળવું, આઈ લવ યૂ કહેવું કે ફૂલ આપવા જેવી વાતની જરૂર જ નથી અનુભવી. એકબીજાની લાગણી સમજવી, પાર્ટનરની લાગણી સાથે સહમત થવું, અમારા માટે એ જ સાચો પ્રેમ છે અને સાચા પ્રેમનો દેખાડો કરવાની જરૂર નથી હોતી.’’
‘‘ઓહ મમ્મી તારું લેક્ચર શરૂ થઈ ગયું. તું મને કંઈ ને કંઈ કહેવાનો મોકો શોધતી રહે છે. વાંધો નહીં, આજે અમે તારા અને પપ્પાનો વેલેન્ટાઈન ડે ઊજવીશું. આજે સાંજે તું પપ્પાને પ્રપોઝ કરજે. હું સૌરભને પણ ઘરે બોલાવું છું. ઘરે જ આપણે પાર્ટી કરીશું.’’
સંબંધ મજબૂત બનાવો
સુનંદા પહેલાં તો ના પાડતી રહી અને પછી છેલ્લે માની ગઈ કે ચાલ એ બહાને દીકરી આજના દિવસે તેમની આંખ સામે તો રહેશે. તેથી અનન્યાએ દાદીને પણ તેમાં સામેલ કરવાની વાત કરી બહાર બોલાવ્યા. મમ્મીએ તેને આવું કરવાની ના પાડી, કારણ કે દાદાજીને કોવિડથી ગુજરી ગયે માત્ર વર્ષ થયું હતું, પણ અનન્યાએ દાદીને મનાવી લીધા અને દાદીએ પણ વહુને કહ્યું કે આપણે પણ ક્યારેક-ક્યારેક નવી પેઢીની વાત માનવી જેાઈએ, આ રીતે આપણા સંબંધ મજબૂત થશે.
‘‘માજી, તમે પણ?’’ કહેતા મમ્મી આશ્ચર્યથી તે બંનેને જેાવા લાગી.
પછી નક્કી થયું કે સાંજે મમ્મી પપ્પાને પ્રપોઝ કરશે અને હા મમ્મી, દાદીએ પણ દાદાજીની યાદમાં એક કવિતા લખી છે. દાદી પણ સાંજે તેમની યાદમાં આ કવિતા સંભળાવશે. સાંજે સૌરભ અને અનન્યા બંનેએ ફૂલોની સજાવટ, પાંઉભાજી, આઈસક્રીમની તૈયારી કરી. તેમનો ઉત્સાહ જેાઈને સુનંદા વિચારવા લાગી કે બાળકોનો આ ઉત્સાહ પોતાના તહેવારમાં કેમ નથી બતાવતા. અનન્યાની જિદ્દ માટે સાંજે અનિલના ઘરે આવ્યા પછી સુનંદાએ ગુલાબનું ફૂલ આપીને તેમનું સ્વાગત કર્યું.
એકબીજા માટે
અનન્યા વારંવાર મમ્મીને પપ્પાને આઈ લવ યૂ કહેવાનું કહેતી હતી, પણ સુનંદા તો જાણે શરમથી પાણીપાણી થઈ રહી હતી. લગ્ન નક્કી થયા પછી જે રીતે હૃદય ધબકતું હતું તે રીતે ધબકવા લાગ્યું. મન રોમાંચિત થઈ ગયું હતું. શું કરે, શું ન કરે, કંઈ જ સૂઝતું નહોતું. ‘‘વાહ મમ્મી, આ રીતે શું શરમાય છે… જેા સૌરભ, મમ્મીને જેા.’’ અનન્યાની વાત સાંભળીને સુનંદા વધારે શરમાઈ ગઈ. અનિલને આ મોટો ઝાટકો લાગ્યો. તે સમજી ગયા કે આ બધું અનુનું કરેલું છે. અનન્યા બોલી, ‘‘હવે દાદી દાદાજીની યાદમાં કવિતા સંભળાવશે.’’
દાદીએ કવિતા શરૂ કરી :
‘લગ્ન નક્કી કરતી વખતે, તક ન મળી, તમને જેાવાનો અને થઈ ગઈ શરૂઆત આપણા સહજીવનની, લગ્નનો મતલબ નહોતો ખબર, લઈ લીધા આપણે સાત ફેરા, સુખદુખના માર્ગ પર ઘરગૃહસ્થીનો સાગર નાવ પર ચાલી નીકળ્યો, ક્યારે થઈ હું તમારી, મારું મન પણ અર્ધાંગિનીનો સાચો અર્થ ન જાણી શક્યું, અડધું અંગ નિષ્પ્રાણ થતા ખબર પડી ત્યારે જીવવું કોના માટે હતું, એ પણ મને ખબર પડી. ‘ઘર ગૃહસ્થીમાં એકબીજા માટે ક્યારેય સમય ન મળ્યો, પણ હવે સાથે ન હોવાનું સહજીવનના માર્ગે ખૂબ દુખ થાય છે. રિસામણાં મનામણાં અને કલેશ, પણ હું એકલી કેમ સહન કરું, આ દુખ પતિ ગુજરી જવાનું માત્ર વિધવા જ જાણે તેમાં કોઈ સહભાગી નથી થતું.
‘૧૦ દિવસનો શોક કરીને લોકો કામે લાગી જાય છે પછી યાદોના સહારે એકલા જીવવું પડે છે. બંનેએ સુખ અને દુખની પોટલી બાંધી તો હતી, પણ હવે તેને હું એકલી જ ખોલું છું.’ ‘એકબીજાના પડછાયામાં, ન પ્રેમથી બોલાવ્યા અને ન ક્યારેય આઈ લવ યૂ કહ્યું, પણ સાચું કહું છું સાંભળો તમે, તમારા વિના જીવન જીવવું મુશ્કેલ છે.’
જીવનનો આધાર પ્રેમ
દાદીની કવિતા સાંભળીને બધાની આંખમાં આંસુ આવી ગયા. અનન્યા દાદીને ગળે વળગીને રડવા લાગી. દાદીએ તેના આંસુ લૂછતા કહ્યું, ‘‘અરે પાગલ, જેાયું આજે વેલેન્ટાઈન ડેના દિવસે મેં પણ તારા દાદાને પ્રપોઝ કર્યું?’’
અનન્યા રડતાંરડતાં હસવા લાગી.
દાદી બોલ્યા, ‘‘કેમ સુનંદા, તેં પણ મારા દીકરા માટે કોઈ કવિતા લખી કે નહીં?’’
‘‘હા સાસુમા, મેં પણ અનિલ માટે કવિતા લખી છે.’’ કહેતા સુનંદાએ પણ એક કવિતા સંભળાવી :
‘તમે છો એટલે હું છું,
તમે મારા જીવનનો આધાર છો,
તમારા લીધે જીવનને અર્થ મળ્યો,
એકબીજાના સાથથી જીવન સુખી થયું.’
પપ્પા પણ પાછળ કેમ રહે. તેમણે પણ કવિતા સંભળાવી :
‘આજે વેલેન્ટાઈન ડેના દિવસે હું પ્રેમનો એકરાર કરું છું,
તને પ્રેમ કરું છું જીવનભર તું મારો સાથ આપ.’
જીવન ખૂલીને જીવો
કવિતા પૂરી થયા પછી અનિલે આઈ લવ યૂ કહીને સુનંદાને લાલ ગુલાબનું ફૂલ આપ્યું. તેમાં એક અલગ જ ઉત્સાહ દેખાતો હતો. મમ્મી પપ્પાનું આ રૂપ અનન્યાએ પહેલી વાર જેાયું. ત્યાર પછી સૌરભ પણ ઘૂંટણ પર બેસીને અનન્યાને લાલ ગુલાબ આપતા તેને ‘આઈ લવ યૂ’ બોલ્યો. બંનેએ હંમેશાંની જેમ એકબીજાને ગળે મળીને કિસ કરી. પણ આજે સુનંદાને તેમના આ વ્યવહાર પર ગુસ્સો આવવાના બદલે તેમની પર પ્રેમ આવી રહ્યો હતો. આજે તે તેમના વિચારો અને પ્રેમની ભાષા સમજી ગઈ હતી. આજે તે સમજી ગઈ કે બાળકોનો વિરોધ કરતા પહેલાં તેમની લાગણી સમજવી જેાઈએ. નવા આધુનિક વિચારોમાં પોતાના સંસ્કારોના મોતી પરોવીને આપણે જનરેશન ગેપ દૂર કરી શકીએ છીએ. તહેવારમાં પણ આપણે જે સમય સાથે પરિવર્તન લાવીએ અને તેમાં થોડી આધુનિકતા લાવીશું તો બાળકો પણ તેમાં સહભાગી થશે. કોવિડે જણાવી દીધું કે જીવન કેવા પ્રકારની પરીક્ષા ક્યારે લઈ શકે છે, તેથી જ્યાં સુધી જીવો ખૂલીને જીવો, દિવાળી પણ ઊજવો, ક્રિસમસ અને ઈદ પણ.
– મંજુષા દેશપાંડે.
