માસિકધર્મ એટલે કે પી્રયડ દરમિયાન હાઈજીનનું ધ્યાન રાખવું પ્રત્યેક મહિલા માટે ખૂબ જરૂરી છે. વમુન હેલ્થ ઓર્ગેનાઈઝેશન દ્વારા કરાવવામાં આવેલા એક સર્વેમાં ભારતમાં તમામ પ્રકારની પ્રજનન સંબંધી બીમારી પાછળનું મુખ્ય કારણ પીરિયડ દરમિયાન સ્વચ્છતાનું યોગ્ય રીતે ધ્યાન ન રાખવું જેાવા મળ્યું છે.
દેશના ગ્રામ્ય વિસ્તારમાં માસિકધર્મને લઈને કેેટલાય પ્રકારના ભ્રમ ફેલાયેલા છે. ગ્રામીણ વિસ્તારમાં આજે પણ માસિકધર્મ પર વાત કરવાની મનાઈ છે, જેથી માસિકધર્મ દરમિયાન સ્વચ્છતામાં ઊણપ રહી જાય છે, જે સમય જતા બીમારીનું કારણ બનતી હોય છે.
આજે પણ ખૂબ ઓછી મહિલાઓને સંપૂર્ણ હાઈજીન હોય તેવા સાધનો ઉપલબ્ધ છે. મોટાભાગની મહિલાઓ માસિકધર્મ અને હાઈજેનિક હેલ્થ પ્રક્ટિસના વૈજ્ઞાનિક પાસાથી અજાણ છે. માસિકધર્મ વિશેની જાણકારી ન હોવાથી ન માત્ર મહિલાઓના સ્વાસ્થ્ય પર અસર થાય છે, પણ તે મહિલાઓના માનસિક સ્વાસ્થ્ય પર પણ જેાખમ ઊભું થઈ શકે છે. તેઓ તાણ, વિશ્વાસમાં અભાવ જેવી સમસ્યાનો શિકાર બની શકે છે.
માસિકધર્મ દરમિયાન બેઝિક હાઈજીન બાબતે પ્રત્યેક મહિલા અને છોકરીએ નીચે જણાવેલ વાત પર અચૂક ધ્યાન આપવું જેાઈએ.
સેનિટેશનની રીત : આજે તો બજારમાં કેટલાય પ્રકારના સાધનો ઉપલબ્ધ છે, જેમ કે સેનેટરી નેપ્કિન, ટેંપૂન્સ અને મેંસ્ટ્રુઅલ કપ જેના ઉપયોગથી માસિકધર્મ દરમિયાન સાફસફાઈ નક્કી થતી હોય છે. કેટલીક મહિલાઓ પોતાના પીરિયડ દરમિયાન અલગઅલગ દિવસે અલગઅલગ પ્રકારના સેનેટરી નેપ્કિનનો ઉપયોગ કરતી હોય છે, જેમ કે ટેંપૂનનો ઉપયોગ કરતી હોય છે અથવા તો નેપ્કિનનો ઉપયોગ કરે છે, પરંતુ કેટલાક તો કોઈ એક પ્રકારના અથવા બ્રાન્ડનો ઉપયોગ કરતી હોય છે. આ સ્થિતિમાં જાણવું જરૂરી છે કે આ સાધનો તમારી જરૂરિયાતના હિસાબે યોગ્ય છે કે નહીં.
દરરોજ સ્નાન કરો : કેટલાક સમાજમાં એ માન્યતા પ્રવર્તે છે કે પીરિયડ દરમિયાન મહિલાએ સ્નાન ન કરવું. આ માનસિકતા પાછળનું કારણ એ છે કે જૂના જમાનામાં મહિલાએ ખુલ્લામાં અથવા કોઈ નદી અથવા તળાવના કિનારે ખુલ્લામાં સ્નાન કરવું પડતું હતું. સ્નાન કરવાથી શરીરની સફાઈ થાય છે. સ્નાન કરવાથી માસિકધર્મ દરમિયાન સાંધાની પીડા, કમરનો દુખાવો વગેરેમાં રાહત મળે છે અને મૂડમાં સુધારો થવાની સાથેસાથે પેટ ફૂલવા જેવી સમસ્યાથી પણ રાહત મળે છે. આ લાભ માટે નવશેકા પાણીથી સ્નાન કરવું હિતાવહ છે.
સાબુનો ઉપયોગ ન કરો : માસિકધર્મ દરમિયાન સાબુનો ઉપયોગ ન કરો. યોનીની સફાઈ સાબુથી કરવા પર સારા બેક્ટેરિયા નાશ પામવાનું જેાખમ રહે છે, જે સમય જતા ઈંફેક્શનનું કારણ બની શકે છે. પરિણામે આ સમયગાળા દરમિયાન યોનીની સફાઈ માટે નવશેકું પાણી પૂરતું છે. હા, બાહ્યભાગની સફાઈ માટે તમે સાબુનો ઉપયોગ કરી શકો છો. માસિકધર્મ દરમિયાન સફાઈ માટે વજાઈનલ કેર લિક્વિડ વોશનો ઉપયોગ કરવો જેાઈએ અને તેનો ઉપયોગ માત્ર માસિકધર્મ દરમિયાન નહીં, પરંતુ બાકીના દિવસોમાં પણ કરવો જેાઈએ.
હાથ અવશ્ય ધુઓ : સેનેટરી પેડ ટેંપૂન અથવા મેંસ્ટ્રઅલ કપ બદલ્યા પછી હાથ અવશ્ય ધુઓ. હાઈજીનની આ વાતોનું હંમેશાં પાલન કરો. તદુપરાંત ઉપયોગ કરેલા પેડ અથવા ટેંપૂનને ડસ્ટબિનમાં નાખો. ફ્લશ ન કરો.
અલગ અંડરવેરનો ઉપયોગ કરો : માસિકધર્મ દરમિયાન અલગ અંડરવેરનો ઉપયોગ કરો. તેનો માત્ર પીરિયડ દરમિયાન ઉપયોગ કરો અને તેને અલગથી નવશેકા પાણીમાં સાબુથી ધુઓ. એક એક્સ્ટ્રા પેન્ટી પોતાની સાથે અચૂક રાખો, જેથી માસિક થતા તેનો ઉપયોગ કરી શકાય. જેા પેન્ટી પર ડાઘ પડી ગયા હોય તો લીંબુ અથવા બ્લીચિંગ પાઉડરથી તેને દૂર કરો.
– અમોલ પ્રકાશ માને.
