આભાર

વાર્તા – કરૂણા શર્મા
સપનાએ જ્યારે ઘરની અંદર પગ મૂક્યો ત્યારે સાંજના ૬ વાગી ગયા હતા. સાસુને ગુસ્સામાં જેાઈને તે પણ તેમની સાથે ઝઘડવાનું મન બનાવીને તૈયાર થઈ ગઈ.
‘‘તારી સ્કૂલ ૨ વાગે બંધ થઈ જાય છે, તો પછી મોડું કેમ થયું વહુ?’’ તેની સાસુએ ચહેરો થોડો નાખુશ કરતા પ્રશ્ન પૂછી લીધો.
‘‘મમ્મી, હું ભાભીની ખબર જેાવા ગઈ હતી.’’ સપનાએ પણ થોડા રૂક્ષ લહેકામાં જવાબ આપ્યો.
‘‘તું પિયર ગઈ હતી, ખરું ને?’’
‘‘ભાભીને મળવા બીજે ક્યાં જાઉં?’’ સપના બોલી.
‘‘તારે ફોન કરીને મને જણાવવું જેાઈતું હતું ને?’’
‘‘ભૂલી ગઈ મમ્મી.’’ સપના બોલી.
‘‘શું આ કોઈ ભૂલી જવાની વાત છે? બેદરકારી તારી અને ચિંતા કરીએ અમે, આ યોગ્ય વાત નથી, વહુ.’’
‘‘તમને મારી ચિંતા નથી, પરંતુ આજે મારી સાથે ઝઘડવાનું કારણ તમને જરૂર મળી ગયું છે.’’ સપનાએ અચાનક પોતાનો અવાજ થોડો ઊંચો કરી લીધો. અહીં થાકીકંટાળીને ઘરે આવો ત્યારે પાણીના ગ્લાસના બદલે ઠપકો અને મહેણાંટોણાં દિવસરાત સાંભળવા મળે છે. આ રીતે મારી પાછળ ન પડી જાઓ, મમ્મી.’’
‘‘તું પણ ઘરના કાયદાકાનૂન અનુસાર ચાલે તો, મારે તને કંઈ કહેવું ન પડે.’’ શીલાએ પણ અવાજમાં ગુસ્સાના ભાવ લાવતા કહ્યું, ‘‘જેા તમે આ રીતે કાયદાકાનૂનના નામે મને હેરાન કર્યા કરશો, તો પછી અહીંથી અલગ રહેવા જવા સિવાય અમારી પાસે બીજેા કોઈ રસ્તો નથી.’’ પોતાની સાસુને ધમકી આપતા સપના પગ પછાડતી બેડરૂમ તરફ ચાલી ગઈ.
‘‘પોતાના એકમાત્ર સંતાનને ઘરથી અલગ કરવાનું દુખ અમે સહન નહીં કરી શકીએ, તે વાતને તું સારી રીતે જાણે છે અને તેનો તું ખોટો લાભ ઉઠાવે છે, વહુ… શીલા લાંબા સમય સુધી ડ્રોઈંગરૂમમાં બોલતી રહી, પરંતુ સપનાએ કોઈ પ્રતિક્રિયા ન આપી.
શીલા બોલતાંબોલતાં થાકી જાય, તે પહેલાં તેમની નાની બહેન મીના તેમને મળવા આવી પહોંચી. તેને જેાઈને શીલામાં એક નવી ઊર્જાનો સંચાર થયો અને તે પોતાની વહુના ઉદ્ધત અને મૂર્ખામીના ઉદાહરણ ખૂબ આક્રોશ સાથે મીનાને સંભળાવવા લાગ્યા. બંને બહેનો વચ્ચે ચાલી રહેલા વાર્તાલાપનો કેટલોક ભાગ સપનાના કાન સુધી પણ પહોંચી રહ્યો હતો. પછી પોતાના બેડરૂમમાંથી બહાર આવીને તેણે પહેલા ૪ કપ ચા બનાવી અને સસરાને તેમના રૂમમાં ચા આપ્યા પછી ૩ કપ ટ્રેમાં સજાવીને ડ્રોઈંગરૂમમાં આવી ગઈ.
મીના માસીના ચરણસ્પર્શ કર્યા પછી જ્યારે તેમના હાથમાં ચાનો કપ પકડાવી રહી હતી, ત્યારે તેનો પગ ગાલીચામાં ફસાઈ ગયો અને થોડીક ચા છલકાઈને માસીની સાડી પર પડી.
‘‘હાય રે…’’ માસી બૂમ પાડી ઊઠ્યા.

પોતાની બહેનનો પીડાથી કણસતો અવાજ સાંભળીને શીલા ખૂબ ગુસ્સે થઈ ગયા અને તરત બોલી ઊઠ્યા, ‘‘અરે વહુ, તારાથી કોઈ પણ કામ સમજદારી અને વ્યવસ્થિત રીતે થતું નથી? આ ઉંમરે પણ તને નાનીનાની વાતમાં ઠપકો સાંભળવો કેવી રીતે ગમે છે?’’ શીલાએ મળેલી તક ન ગુમાવતા સપનાને કડવા અને તીખા શબ્દો બોલવાનું શરૂ કરી દીધું.
‘‘અરે મમ્મી, થોડીક ચા જ ઢળી છે ને અને તમે તો એક નાની છોકરી હોઉં તેમ ઠપકો આપવાનું શરૂ કરી દીધું. આ વાત મને જરા પણ ગમી નથી. ચા સાફ કરવામાં ૧ મિનિટ પણ નહીં લાગે, પરંતુ મારું મગજ હવે કલાકો સુધી ખરાબ રહેશે.’’ સપનાએ જવાબ આપતી વખતે પોતાના અવાજમાં બરાબરનો ગુસ્સો ભરી દીધો હતો.
‘‘તું વાદવિવાદમાં એક્સપર્ટ અને કામને વ્યવસ્થિત રીતે કરવામાં બિલકુલ ઢીલી છે.’’
‘‘તમે મને કોઈ પણ આવતાજતાની સામે અપમાનિત કરવાની એક પણ તક નથી ચૂકતા તેનું શું?’’ સપના બોલી.
‘‘કેટલો ઊંચો, ગુસ્સાથી ભરેલો અવાજ છે તારો.’’
‘‘તમે મને કારણ વિના દબાવતા જાઓ અને હું ચુપચાપ સાંભળી લઉં, તે ક્યારેય નહીં બને, મમ્મી.’’ કહેતા સપનાએ પોતાનો કપ ઉઠાવ્યો અને પગ પછાડતી પોતાના રૂમમાં જતી રહી.
પોતાની ચા પડેલી સાડીની સફાઈ પણ શીલાએ જ કરવી પડી. સપનાની ખોદણી કરતાંકરતાં ૧ કલાક ક્યાં પસાર થઈ ગયો, તેની બંને બહેનોને જાણ ન થઈ.
મીના માસીના ગયાની૧૫ મિનિટ પછી શીલાનો દીકરો રવિ ઘરે આવ્યો, તે સમયે પિતા પણ ડ્રોઈંગરૂમમાં ટીવી જેાતા હતા. રવિના સોફા પર બેસતા જ શીલાએ સપનાની ફરિયાદો શરૂ કરી દીધી. જ્યારે તેમનો અવાજ સપનાના કાન સુધી પહોંચ્યો, ત્યારે તે કિચનમાંથી ડ્રોઈંગરૂમમાં તરત આવી પહોંચી. સાસુને વધારે ખોદણી કરવાની તક આપ્યા વિના ગુસ્સાભર્યા સ્વરમાં વચ્ચે જ બોલી ઊઠી, ‘‘મમ્મી, જેા તમે મારાથી એટલા દુખી હો, તો અમને ઘર છોડીને જતા રહેવાનું કેમ નથી કહી દેતા?’’
‘‘આ વાત વારંવાર બોલવાના બદલે તું તારામાં સુધારો કેમ નથી લાવતી વહુ?’’ શીલાએ ચિડાઈને સામે પ્રશ્ન કર્યો.
‘‘તમારા સિવાય આ ઘરના બીજા બે લોકો મને પસંદ કરે છે મમ્મી… ન પપ્પાને મારી સામે કોઈ ફરિયાદ છે કે ન રવિને.’’
‘‘આ બંનેએ તને માથા પર બેસાડી રાખી છે, પરંતુ તારા અસલી રૂપને માત્ર હું જ ઓળખું છું.’’
‘‘જ્યારે દિલ ન મળતા હોય, તો આંખો સામેની વ્યક્તિમાં માત્ર ખામીઓ અને ખરાબી શોધવા લાગે છે મમ્મી.’’ સપના બોલી.
કંટાળીને ઊભા થતા રવિએ ક્રોધિત સ્વરમાં બંનેને કહ્યું, ‘‘રાતદિવસ તમે બંને આમ જ લડતાઝઘડતા રહો છો. તમે બંનેએ મારું મગજ બગાડી નાખ્યું છે. સપના તું હવે અહીંથી જ.’’
પત્ની સપનાનો હાથ પકડીને ત્યાંથી રવિ લઈ ગયો ન હોત તો આ ઝઘડો જરૂર લાંબો ચાલ્યો હોત.
‘‘હવે પૂરી રાત મારી વિરુદ્ધ મારા દીકરાના કાન ભરશે. ખબર નહીં મારા કયા ખરાબ કર્મોની સજા આવી ફુવડ અને અસંસ્કારી વહુ મેળવીને મને મળી રહી છે.’’ પતિની સહાનુભૂતિ મેળવવા શીલા પોતાની આંખમાં આંસુ લાવતા બોલી.
રાત્રિનું ભોજન સાસુસસરા અને વહુદીકરાએ અલગઅલગ ખાધું. બંને મહિલાઓ એકબીજાને ખોટી ઠેરવવાના પ્રયાસ પોતપોતાના પતિ સામે મોડી રાત સુધી કરતી રહી.
બીજા દિવસે સવારે ફરીથી સાસુવહુ વચ્ચે ઝઘડો શરૂ થઈ ગયો. ડ્રોઈંગરૂમની સફાઈ કરતા શીલાએ સપનાની ઓફિસની કોઈ ફાઈલ ટેબલ પરથી લઈને અજાણતા છાપાની વચ્ચે મૂકી દીધી.
ફાઈલ શોધવામાં સપનાને ૧૫ મિનિટ થઈ. તે પોતાની સાસુને પૂરો સમય ખરુંખોટું સંભળાવતી રહી, ‘‘તમારી પર પણ દિવસરાત સફાઈનું ભૂત સવાર રહે છે. પ્લીઝ, મારી કોઈ વસ્તુને ન અડશો, આ વાત મેં તમને લાખ વાર સમજાવી છે, પરંતુ એક તમે છો…’’
સપના બોલતી રહી અને શીલા તેને નારાજગીભર્યા અંદાજમાં ઘૂરતી રહી. થોડી વારમાં ફાઈલ મળી ગઈ, ત્યારે સપના જલદી ઓફિસ પહોંચવા માટે ઉતાવળ કરવા લાગી.
તેની પાસે હવે પોતાનું લંચબોક્સ તૈયાર કરવાનો પણ સમય પણ નહોતો.
આ જેાઈને શીલાએ તેને સંભળાવવાનું શરૂ કરી દીધું, ‘‘મોડા સુધી ઊંઘતી રહીશ, તો ક્યારેય તારા કોઈ કામ સમયસર નથી થવાના. દર બીજા દિવસે મારે કિચનમાં એકલા હાથે બધાના લંચ તૈયાર કરવા પડે છે. તારી જવાબદારીને સારી રીતે નિભાવતા તું ક્યારે શીખીશ વહુ?’’
‘‘આવતા જન્મે.’’ આવો ચીડ ચઢે તેવો જવાબ આપીને સપના લંચબોક્સ લીધા વિના ઓફિસ જવા નીકળી ગઈ.
તે ઓફિસ લગભગ દોઢ કલાક મોડી પહોંચી. તરત બેન્ડમાસ્ટર અનિલ સાહેબે તેને બોલાવી.
‘‘સાહેબ ગુસ્સામાં છે, જરા સાચવીને જવાબ આપજે.’’ પટાવાળા રામપ્રસાદની આ ચેતવણી સાંભળીને સપનાની હાલત વધારે કથળી ગઈ.

તે ફાઈલનો બંચ ટેબલ પર બરાબર રીતે ન મૂકી શકી. તેથી તેનું સમતોલન ન રહ્યું અને બધી ફાઈલો નીચે પડીને ફરસ પર ફેલાઈ ગઈ…

તેમની ઓફિસમાં જતા અનિલ સાહેબે ૨ મિનિટ સુધી તેની સામે જેાયું નહીં અને એક ફાઈલનો અભ્યાસ કરતા રહ્યા. તે જેાઈને સપનાના દિલના ધબકારા ટેન્શનના માર્યા સતત વધી રહ્યા હતા.
‘‘આ રીતે તમારું અવારનવાર ઓફિસ મોડું આવવું નહીં ચાલે, સપના.’’ અનિલ સાહેબે નારાજગીભર્યા અંદાજમાં કહ્યું, ‘‘હું તેમની ખબર જેાવા ગઈ હતી.’’ સપનાએ ગત રાત્રે મોડા ઘરે પહોંચતા જે કારણ જણાવ્યું હતું તે અહીં પણ ફરીથી કહ્યું.
‘‘મને કારણ ન જણાવો પ્લીઝ. તમારે તમારી ભાભીની ખબર જેાવા જવું જરૂરી હતું તો બપોર પછી જવું હતું ને. સ્કૂલના નિયમોનું પાલન ન કરવું ખોટી વાત છે, સપના.’’
‘‘સોરી સર.’’ સપના બોલી.
‘‘તમે દરેક સમયે સોરી કહીને છૂટી ન શકો.’’ અનિલ સાહેબ ગુસ્સે થયા. ગત સોમવારે પણ તમે ગાયબ થઈ ગયા હતા અને સ્કૂલમાં ફોન કર્યો નહોતો. મોડા આવવું તમારી રોજની આદતમાં વણાઈ ગયું છે. આ રીતે કામ નહીં ચાલે.’’
‘‘હવેથી હું સમયસર આવી જઈશ સર.’’ સપના બોલી.
‘‘જેા તમારે નોકરી કરવી હોય તો સમયસર આવી જાઓ, નહીં તો નોકરી છોડી દો. તમારી બેદરકારીના લીધે અમને બધાને પણ પરેશાની થાય છે.’’ અનિલ સાહેબે કહ્યું.
‘‘આઈ એમ સોરી, સર.’’
‘‘અને જે સ્ટુડન્ટ રિપોર્ટ તમારે ગઈ કાલ સુધીમાં તૈયાર કરવાનો હતો તે ક્યાં છે?’’
‘‘તે આજે ચોક્કસ બનાવી દઈશ, સર.’’
‘‘અરે સપના, શું તું કોઈ પણ કામ સમયસર અને યોગ્ય રીતે નથી કરી શકતી?’’
‘‘સર, કામનો બોજ ક્યારેક-ક્યારેક ખૂબ વધી જાય છે, ત્યારે કેટલાક કામ પેન્ડિંગ છોડવા પડે છે. હું બધું કામ આજે કંપ્લીટ કરી દઈશ સર.’’
‘‘શું સ્પોર્ટ્સ ઈંસેંટિવની ફાઈલ મળી ગઈ છે?’’
‘‘હજી સુધી નથી મળી. તે મારી પાસે આવી હોત તો મારા કબાટમાં હોત સર.’’
‘‘આ ફાઈલ તમારી ખાસ સાહેલી રિતુના ક્લાસના ટેબલ પર પડેલી મળી છે, સપના.’’ સર બોલ્યા.
તેમાં કોઈ શંકા નથી કે તે ફાઈલ તમે જ ત્યાં મૂકી હશે અને બીજી વાત એ કે તમારી આ બેદરકારીના લીધે કોણ જાણે કેટલા બધાએ ઠપકો સાંભળવો પડ્યો છે, શું તમે જાણો છો?’’
‘‘આઈ એમ સોરી, સર.’’ સપના તરત બોલી.
‘‘મને તમારું સોરી નહીં, સારું કામ જેાઈએ છે, સપના. હવેથી સ્કૂલ ટાઈમમાં રિતુ સાથે નકામી વાતો કરતા તમે મને બિલકુલ ન દેખાવા જેાઈએ.’’
‘‘ઓકે સર.’’
‘‘તમને આ સ્કૂલમાં દર મહિને સારો પગાર મળે છે, એટલા માટે જરૂરી છે કે તમે અહીં દિલથી કામ કરો.’’
‘હું કરીશ સર.’’
‘‘સારી નોકરી પ્રાઈવેટ સ્કૂલમાં સરળતાથી નથી મળતી.’’
‘‘જી સર.’’
‘‘મારો કહેવાનો અર્થ સમજી રહ્યા છો ને.’’ સરે કહ્યું.
‘‘હવે પછી હું તમને ફરિયાદની કોઈ તક નહીં આપું સર.’’
‘‘ગુડ, આ ફાઈલો લઈ જાઓ.’’ અનિલ સરે ટેબલ પર પડેલા ફાઈલના નાનકડા ઢગલા તરફ ઈશારો કરતા કહ્યું.

ગભરામણ માં સપનાએ ફાઈલો ઉઠાવી ત્યારે એક ફાઈલ સરકીને નીચે પડી ગઈ અને ટેબલ પર પડેલા પાણીના ગ્લાસ સાથે અથડાઈ. પાણી ઢળીને પૂરા ટેબલ પર ફેલાવા લાગ્યું.
‘‘આઈ એમ સો સોરી સર… સો સોરી.’’ પછી સપનાએ ફાઈલનો બંચ ટેબલ પર મૂક્યો અને પોતાના રૂમાલથી ફેલાયેલું પાણી લૂછવા લાગી.
જેાકે ઉતાવળમાં તે ફાઈલના બંચને બરાબર રીતે મૂકી શકી નહોતી, તેથી તેનું સંતુલન ન રહ્યું અને બધી ફાઈલો નીચે પડીને ફરસ પર ફેલાઈ ગઈ.
સપનાને ગભરામણના માર્યા ઠંડો પરસેવો વળી ગયો. તે બોલી, ‘‘આઈ એમ વેરી સોરી, સર…’’ પછી તે આ જ વાક્યને વારવાર બોલવા લાગી. ટેબલને લગભગ ૨-૫ મિનિટ સુધી વ્યવસ્થિત કરતી રહી.
‘‘યૂ મસ્ટ ઈમ્પ્રૂવ સપના. હું તમારા કામ અને વ્યવહારથી બિલકુલ ખુશ નથી.’’ અનિલ સરે ચેતવણી આપીને તેને ઓફિસની બહાર મોકલી દીધી. પછી અડધો દિવસ સપનાનો મૂડ ઉદાસ રહ્યો. સ્કૂલની રિસેસ પછી તેને ઘટના યાદ આવતા અનિલ સાહેબ પર ખૂબ ગુસ્સો આવી ગયો, પરંતુ પોતાનું મન હળવું કરવા રિતુ પાસે જવાની તેની હિંમત ન થઈ, તેથી મનોમન બબડાટ કરતી પોતાની સીટ પર બેસીને સરને ખરુંખોટું સંભળાવવા લાગી.
સ્કૂલ છૂટવાના સમયે રવિ તેને લેવા આવ્યો. જેાકે રવિને પૂરા ૧ કલાક સુધી તેની રાહ જેાવી પડી, કારણ કે સપનાને પોતાનું કામ પતાવવા માટે મોડા સુધી સ્કૂલમાં રોકાવું પડ્યું હતું. તે ખૂબ ગુસ્સામાં સ્કૂલની બહાર આવી. જેાયું તો ગેટ પાસે કારમાં બેઠોબેઠો રવિ તેની રાહ જેાઈ રહ્યો હતો.
સપના જ્યારે કાર પાસે પહોંચી ત્યારે એક દૂબળો પડી ગયેલો કૂતરો દરવાજની નજીક બેઠેલો દેખાયો. તેને જેાઈને અચાનક તેને ગુસ્સો આવ્યો અને કૂતરાને તેણે એક જેારદાર લાત મારી દીધી.
કૂતરો કૂંકૂં કરતો ઊભો થયો, ત્યારે તેનો અવાજ સાંભળીને ઉત્તેજિત થઈ ગયેલો એક શક્તિશાળી કૂતરો, જે પોતાના માલિક સાથે ફરવા નીકળ્યો હતો, તે આ કૂતરા તરફ લડવા માટે કૂદ્યો.
આ કૂતરાનો ગુસ્સો જેાઈને સપના ડરી ગઈ અને વીજળીની ઝડપે તેણે કારનો દરવાજેા ખોલ્યો અને કારમાં બેસી ગઈ.
તેનો ઉદાસ અને ગભરાયેલો ચહેરો જેાઈને રવિએ હસીને કહ્યું, ‘‘અરે તે ચેનથી બંધાયેલો હતો, ડિયર. તને કરડી શકે તેમ નહોતો. તું ખોટી આટલી ડરી ગઈ.’’
‘‘આમ પણ મને કૂતરાથી ખૂબ ડર લાગે છે.’’ સપનાએ હસવાનો નિષ્ફળ પ્રયાસ કર્યો.
‘‘તો પછી પેલા મરિયલ કૂતરાને તેં આટલી જેારદાર લાત કેવી રીતે મારી હતી?’’
સપનાએ તરત કોઈ જવાબ ન આપ્યો. થોડો સમય તે વિચારોમાં ડૂબેલી રહી અને ત્યાર પછી અચાનક મંદમંદ અંદાજમાં હસવા લાગી.

આ પાવર ગેમ હોય છે. ઘરમાં સાસુ પોતાનો પાવર બતાવવા ઈચ્છતી હોય છે, તો વહુ પોતાના ઘરમાં સાસુનો માત્ર થોડો ઠપકો કે ટીકા સાંભળતા પેલા શક્તિશાળી કૂતરાની જેમ ઘુરકિયા કરવા લાગે છે, પરંતુ તેજ વહુ પોતાની ઓફિસમાં બોસના ગુસ્સાભર્યા ઠપકા પર મરિયલ કૂતરાની જેમ કુંકું કરવા લાગે છે. આ સ્થિતિમાં જેા બોસથી મુક્તિ મેળવવા નોકરી નથી છોડી શકાતી તો પછી સાસુનો ઠપકો સાંભળતા અલગ થવાની ધમકી કેમ આપવી જેાઈએ. હવે સપનાને પણ પાવર ગેમનો અહેસાસ થઈ ગયો હતો. તેને લાગ્યું કે મન પરથી બોજ ઊતરી ગયો છે.
‘‘કેમ હસી રહી છે?’’ તરત રવિએ જાણવાની ઉત્સુકતા દર્શાવી.
‘‘તમે નહીં સમજેા. કારને બજારમાંથી લઈ લેજેા.’’ હવે સપનાનું હાસ્ય વધારે રહસ્યમય થઈ ગયું.
‘‘શું કંઈ ખરીદવું છે?’’
‘‘હા.’’
‘‘શું?’’
‘‘એક ફૂલનો ગુલદસ્તો અને ગરમાગરમ જલેબી.’’
‘‘ગુલદસ્તો કોના માટે લેવો છે?’’
‘‘બંને મમ્મી માટે. જલેબી તેમને ખૂબ ભાવે છે ને.’’
‘‘શું તું મમ્મીને ગુલદસ્તો ભેટમાં આપીશ?’’ રવિ ખૂબ આશ્ચર્ય સાથે બોલ્યો, ‘‘અરે તેમની સાથે તારે બિલકુલ નથી બનતું ને.’’
‘‘આવા વાદવિવાદ સાસુવહુ માટે મનોરંજન સમાન હોય છે, સાહેબ.’’
‘‘તેમણે પણ મને બરાબરની લડવાઝઘડવાની છૂટ આપી રાખી છે. હું આજે આ ફૂલનો ગુલદસ્તો અને ગરમાગરમ જલેબી તેમને ભેટમાં આપીને તેમનો આભાર માનીશ.’’ બોલતાંબોલતાં સપનાનો અવાજ ખૂબ મૃદુ અને ભાવુક થઈ ગયો.
આ સમયે રવિ દ્વિધાનો શિકાર બનેલો દેખાતો હતો. તેને સાસુવહુની વચ્ચે રાત્રે તથા સવારે થયેલા ઝઘડાનું દશ્ય સંપૂર્ણપણે યાદ હતું. તે વિચારવા લાગ્યો કે માત્ર થોડા જ કલાકમાં સપનામાં આટલો બદલાવ આવ્યો કેવી રીતે, આ વાત તેની સમજમાં નહોતી આવી રહી.
‘‘અમારા સાસુવહુની વચ્ચે જે ગેમ ચાલે છે, તેને સમજવાની કોશિશ તમે ન કરો તો જ સારું છે, શ્રીમાન.’’ સપનાએ પ્રેમથી રવિના ગાલ પર ચૂંટલી ભરતા કહ્યું અને ખૂબ ખુશ થતી ખડખડાટ હસવા લાગી.

ભગીરથની ગંગા

વાર્તા – ડો. અનીતા સહગલ વસુંધરા

સવારના ૬ વાગ્યાની એલાર્મ પૂરી ઈમાનદારીથી વાગીને બંધ થઈ ગઈ. તે એક સપના અથવા થાક પર કોઈ અસર છોડી ન શકી. ઠંડી હવા ચાલી રહી હતી. પક્ષીઓ પોતાના ભોજનની શોધમાં નીકળી પડ્યા હતા. એટલામાં મા ગંગાના રૂમમાં આવીને બોલી, ‘‘આને જુઓ, ૭ વાગ્યા છે અને આ હજી સુધી ઊંઘી રહી છે. રાત્રે મોટીમોટી વાત કરતી હતી કે હું એલાર્મ લગાવીને ઊંઘી જાઉં છું. કાલે જરૂર જલદી ઊઠી જઈશ, પરંતુ રોજ સવારે તેની વાત આ રીતે જેમ હતી તેમ રહી જાય છે.’’ મા બબડાટ કરી રહી હતી.
અચાનક માની નજર ઊંઘી રહેલી ગંગાના ચહેરા પર પડી ત્યારે તે વિચારવા લાગી કે આ પણ શું કરે બિચારી, સવારે ૯ વાગે ઘરેથી નીકળ્યા પછી ઓફિસેથી આવતાંઆવતાં સાંજના ૮ વાગી જાય છે. કેટલું કામ કરે છે. પછી તે ગંગાને ઊંઘમાંથી જગાડવા લાગી, ‘‘ગંગા ઓ ગંગા, ચાલ હવે ઊઠી જા, ઓફિસ જવાનું નથી તારે?’’
‘‘હૂં… ઊંઘવા દે ને મા.’’ ગંગાએ પડખું બદલતા કહ્યું.
‘‘અરે ગંગા બેટા, ઊઠી જા ને. જેા ૭ વાગી ગયા છે.’’ માએ ફરીથી તેને ઉઠાડવાનો પ્રયાસ કર્યો.
‘‘શું ૭ વાગી ગયા છે?’’ કહેતા તે તરત ઊઠી ગઈ અને આશ્ચર્યથી પૂછવા લાગી, ‘‘તેણે સવારના ૬ વાગ્યાનું એલાર્મ લગાવ્યું હતું?’’
‘‘હવે આ બધું છોડ અને જઈને તૈયાર થઈ જા.’’ માએ ગંગાની પથારી સમેટતા જવાબ આપ્યો.
ગંગાને આજે પણ ઓફિસે પહોંચવામાં મોડું થઈ ગયું હતું. બધાની નજરથી બચીને તે પોતાના ડેસ્ક પર પહોંચી, પરંતુ સુજાતાએ તેને જેાઈ લીધી. ૫ મિનિટ પછી તે તેની સામે આવી ગઈ. વાર્તાથી ભરેલા પાત્રને તેના ડેસ્ક પર પછાડતા તે કહેવા લાગી, ‘‘આ લે, આ ૫ લેટર્સના સ્કેચ બનાવવાના છે તારે, લંચ સુધીમાં. મેમે મને કહ્યું હતું કે હું તને જણાવી દઉં.’’
પરંતુ યાર અડધા દિવસમાં ૫ સ્કેચ કેવી રીતે કંપ્લીટ કરી શકીશ હું?’’
‘‘આ તારો માથાનો દુખાવો છે, તેમાં હું શું કરી શકું અને આમ પણ મેમનો હુકમ છે.’’ કહીને સુજાતા પોતાના ડેસ્ક પર ચાલી ગઈ.
બાળપણથી પોતાની આંખમાં પેઈન્ટર બનવાના સપના સજાવીને હવે જઈને ગંગા તેને પૂરા કરી શકી હતી. જ્યારે તે સ્કૂલમાં હતી, ત્યારે નોટબુકના પાછળના પાના પર ડ્રોઈંગ કરતી હતી, પરંતુ હવે તે એક મેગેઝિનમાં હિંદી વાર્તાના ચિત્રાંકનનું કામ કરતી હતી. પોતાની ચેરને થોડી આગળ ખસેડીને આરામથી બેઠી અને કંટાળા સાથે એક પત્ર ઉઠાવીને વાંચવા લાગી. તે જ્યારે ચિત્રાંકન કરતી, ત્યારે સૌપ્રથમ વાર્તાને સારી રીતે વાંચતી, જેથી પાત્રોને જીવંત કરી શકે.
૨ વાર્તા વાંચવામાં ઘડિયાળે ૧ વગાડી દીધો. જ્યારે તેની નજર ઘડિયાળ પર પડી, ત્યારે તે થોડી પરેશાન થઈ ગઈ. તે વિચારવા લાગી કે અરે, લંચટાઈમમાં માત્ર ૧ કલાક બચ્યો છે અને હજી સુધી માત્ર બે જ વાર્તા પૂરી થઈ છે. ગમે તેમ કરીને પોતે ૩ પૂરી કરી લેશે અને ત્યાર પછી તે પોતાના કામમાં જેાડાઈ ગઈ સાથે લંચ પણ થઈ ગયું.
તેણે ૩ વાર્તાનું ચિત્રાંકન કરી દીધું હતું. તે ખાવાનું ખાતાંખાતાં વિચારી રહી હતી કે બાકીની ૨ વાર્તા પણ ૪ વાગ્યા સુધીમાં પૂરી કરી દેશે, સાથે તેના મનમાં એ વાતનો ડર પણ હતો કે ક્યાંક મેમ પાંચેય વાર્તાના સ્કેચ અત્યારે માંગી ન લે. ખાવાનું ખાઈને ગંગા મેમને મળવા તેમની કેબિન તરફ ગઈ, પરંતુ મેમ તેને દેખાયા નહીં. સુજાતાને પૂછતા જાણ થઈ કે મેમ કોઈ જરૂરી કામસર પોતાના ઘરે ગયા છે. આટલું સાંભળતા જ તેના જીવમાં જીવ આવ્યો. લંચ સમાપ્ત થઈ ગયું. ગંગા પોતાના ડેસ્ક પર જઈ પહોંચી. બીજી વાર્તા નાની હોવાથી તેણે જલદી પતાવી દીધી. હવે અંતિમ વાર્તા બાકી રહી છે, વિચારતા તેણે પાંચમો પત્ર ઉઠાવ્યો અને વાંચવા લાગી, ‘‘ભગીરથ.’’ આટલું વાંચવા તેના મનમાંથી કામનો બોજ જાણે ગાયબ થઈ ગયો. તે પોતાના હાથની આંગળીઓના ટેરવા પર લખેલા નામ પર ફરવા લાગ્યા. તેની આંખો, બસ નામ પર ચોંટેલી રહી. જેાતજેાતામાં તે ભૂતકાળમાં પહોંચી ગઈ.

તે સમયે તેની ઉંમર લગભગ ૧૫ વર્ષની હશે અને તે ૯ મા ધોરણમાં ભણતી હતી. ઘરેથી સ્કૂલે જતા તે એટલી ખુશ થઈ જતી કે જાણે આકાશમાં ઊડવા જઈ રહી ન હોય. તેના મમ્મીપપ્પાની એકમાત્ર દીકરી હતી તે, તેથી તેની બધી જ ઈચ્છા પૂરી થવી વાજબી હતું. ભણવામાં હોશિયાર હોવાની સાથેસાથે તે ક્લાસની પ્રતિનિધિ પણ હતી. જ્યારે બીજી તરફ ભગીરથ હતો, નામથી બિલકુલ વિપરીત, ક્યારેય શાંત ન રહેનાર છોકરો. ક્લાસમાં કોલાહલ જ્યારે પણ થાય, ત્યારે તેનું મુખ્ય મૂળ તે જ રહેતો. તેનો અભ્યાસ નામમાત્રનો રહેતો. પછી તે વિચારવા લાગી કે શું આ તે જ ભગીરથ છે? તેના દિલના ધબકારા જેારજેારથી ધબકવા લાગ્યા. તરત તેણે પત્ર ખોલ્યો અને ધ્યાનથી હેન્ડરાઈટિંગ જેાવા લાગી. બસ થોડી સેકન્ડમાં તેને જાણ થઈ ગઈ કે આ તેના હેન્ડરાઈટિંગ છે અને ફરીથી તે ભૂતકાળમાં પહોંચી ગઈ.
વર્ષ પહેલાં ગુસ્સો આવતો હતો તેને, પરંતુ ન જાણે કેમ ધીરેધીરે તેનો ગુસ્સો તેના પ્રત્યે ઓછો થવા લાગ્યો હતો. જ્યારે પણ તે રિસેસ ટાઈમમાં ખાવાનું ખાઈને તેની નોટબુક લઈને ભાગતો, ત્યારે ક્યારેક તેને મન થતું કે ૨ મુક્કા તેના મોં પર મારી દે, પરંતુ દરેક વખતે તે મન મારીને રહી જતી.
રોજની જેમ ઈન્ટરવલમાં તે ચિત્ર બનાવી રહી હતી, એટલામાં ક્લાસની બહારથી ભગીરથ દોડતો તેની પાસે આવ્યો. તે સમજી ગઈ કે હવે તે કોઈને કોઈ મજાકમસ્તી કરીને ભાગીને અહીં આવ્યો છે, તેની પાછળ પારસ, જે તેના ક્લાસમાં ભણતો હતો તે પણ આવી પહોંચ્યો. તેણે લાકડાનું ડસ્ટર ઉઠાવીને તેને મારવા તેના તરફ ફેંક્યું. તે સમયે તેણે પણ કઈ જ વિચાર્ય વિના ભગીરથને બચાવવા માટે પોતાની નોટબુક ઉઠાવીને સીધી ડસ્ટરની દિશામાં ફેંકી, જે ડસ્ટર સાથે ટકરાઈ. આ રીતે ભગીરથને બચાવીને તે પારસને મારવા દોડી, પરંતુ તે ભાગી ગયો.
‘‘અરે, આજે તેં મને બચાવી લીધો…’’ ભગીરથે આશ્ચર્યથી કહ્યું.
‘‘હા, શું થઈ ગયું?’’ તેણે જવાબ આપ્યો.
અચાનક ભગીરથ ફર્યો અને પોતાની બેગમાંથી એક નવું વિજ્ઞાનનું રજિસ્ટર લાવીને તેને આપતા બોલ્યો, ‘‘આ લે, આજથી તું ચિત્રો આ રજિસ્ટરમાં બનાવજે. આમ પણ મને બચાવતા તારી નોટબુક બિચારી ઘાયલ થઈ ગઈ છે.’’ પરંતુ તેણે આ રજિસ્ટર લેવા ઈન્કાર કરી દીધો.
‘‘અરે લઈ લે, પહેલા પણ હું તને ઘણી વાર પરેશાન કરી ચૂક્યો છું, પરંતુ હવેથી નહીં કરું.’’
જ્યારે ભગીરથે વધારે આગ્રહ કર્યો ત્યારે ગંગાએ રજિસ્ટર લઈ લીધું હતું, જે આજે પણ તેની પાસે હતું. આવા જ એક દિવસે જ્યારે તેને સ્કૂલમાં તાવ આવી ગયો હતો, ત્યારે ભગીરથ તરત ટીચર પાસે ગયો હતો અને તેને ઘરે લઈ જવાની મંજૂરી માંગીને આવ્યો હતો.

ટીચર ની મંજૂરી મળતા ગંગાની બેગ ઉઠાવીને તે તેના ઘરે સુધી મૂકવા ગયો હતો. પછી ફરીથી સાંજે તેની તબિયત જેાવા તેના ઘરે આવ્યો હતો. તે તેની ખૂબ કાળજી લેતો હતો અને તે જેાઈને ગંગાનો તેના પ્રત્યેનો લગાવ વધી ગયો હતો. સાથે તે એ વાત પણ સમજી ગઈ હતી કે ક્યાંક ને ક્યાંક ભગીરથ પણ તેને પસંદ કરતો હતો, પરંતુ છેલ્લા ૧૦ વર્ષમાં તે એક પણ વાર મળ્યો નહોતો. દિલ્લી જેવા મોટા શહેરમાં ન જાણે ક્યાં તે ખોવાઈ ગયો હતો.
આ પેપરની એક કોપી કરીને મારી કેબિનમાં જલદી મોકલાવ સુજાતા, અચલા મેમનો અવાજ કાનમાં પડતા તે વિચારોમાંથી બહાર આવી ગઈ.
મેમ આવી ગયા હતા. પોતાની કેબિનમાં જતાંજતાં મેમે તેની સામે જેાતા પૂછ્યું, ‘‘શું તે પાંચેય કહાણીના સ્કેચીસ તૈયાર કરી લીધા છે?’’
‘‘બસ, એક જ બાકી છે મેમ.’’ તેણે પોતાની ખુરશી પરથી ઊભા થતા જવાબ આપ્યો.
‘‘ગુડ, બાકીનું કામ પણ જલદી તૈયાર કરીને મારી પાસે મોકલાવી દેજે, ઓકે.’’
‘‘ઓકે મેમ.’’ કહીને ગંગા પોતાની ખુરશી પર બેસી ગઈ અને ફટાફટ ભગીરથે લખેલી વાર્તા વાંચવા લાગી. ૧૦ મિનિટ વાંચ્યા પછી જલદી તેણે વાર્તાનો સ્કેચ બનાવી લીધો અને તેમને આપી આવી. હવે ઓફિસનો ટાઈમ પણ લગભગ પૂરો થવા આવ્યો હતો. સાંજના ૬ વાગે ઓફિસેથી છૂટીને ગંગા બસની રાહ જેાઈ રહી હતી. થોડી વારમાં બસ પણ આવી ગઈ. બસમાં બેઠા પછી તેણે આમતેમ જેાયું તો બસમાં વધારે ભીડ નહોતી, ખૂબ થોડા લોકો હતા. કંડક્ટર પાસેથી ટિકિટ લઈને તે બારીવાળી સીટ પર જઈને બેસી ગઈ અને બહારની દુકાનો જેાવા લાગી. આ દરમિયાન બસ ક્યારે પછીના સ્ટોપ પર આવીને ઊભી રહી અને ફરીથી ચાલવા લાગી તેની તેને જાણ ન થઈ.
બસના એન્જિનના અવાજમાં દબાઈ ગયેલો કંડક્ટરનો અવાજ ગંગાના કાનમાં સંભળાયો, ‘‘કરોલબાગ એક.’’ પાછળથી કોઈએ જવાબ આપ્યો.
‘‘લગભગ ૧ કલાક લાગશે.’’ વિચારીને તે પોતાના પર્સમાંથી મોબાઈલ અને ઈયરફોન કાઢવા લાગી, ત્યારે અચાનક કોઈ આવીને તેની બરાબર બાજુમાં બેસી ગયું. તેને જેાવા માટે તેણે પોતાની ગરદન ફેરવી, ત્યારે તે જેાતી રહી ગઈ. ખુશીની મારી બૂમ પાડી ઊઠી, ‘‘ભગીરથ તું?’’
ભગીરથે પણ ગભરાતા તેની તરફ જેાયું, ‘‘અરે ગંગા, આટલા વર્ષો પછી… કેવું છે?’’ અને ત્યાર પછી તે પ્રશ્ન પર પ્રશ્ન પૂછવા લાગ્યો.
‘‘મજામાં છું, કહે તું કેમ છે?’’ ગંગાએ જવાબ આપીને વળતો પ્રશ્ન પૂછ્યો. આજે તેને એટલી ખુશી થઈ રહી હતી કે તે વિચારવા લાગી કે હવે આ બસ ૨ કલાક ચાલતી રહે તો પણ કોઈ વાંધો નહીં.
‘‘હું પણ મજામાં છું. કહે તું શું કરે છે આજકાલ?’’
‘‘એ જ જે હું સ્કૂલની રિસેસમાં કરતી હતી.’’
‘‘સારું, એ જ તારી ચિત્રોની દુનિયા ખરું ને?’’
‘‘હા, ચિત્રોની દુનિયા મારું સપનું હતું અને મેં મારું આ સપનું હવે પૂરું કરી લીધું છે.’’
‘‘સપનું, કયું? સારા સ્કેચ બનાવવાનું.’’
‘‘હા, સ્કેચિંગ કરતાંકરતાં હું એક દિવસ અલંકાર મેગેઝિનમાં ઈન્ટરવ્યૂ આપી આવી હતી અને તેમણે મને જેાબ પર રાખી લીધી.’’
‘‘અભિનંદન, ચાલો કોઈ સફળ થયું.’’
‘‘અને તું શું કરે છે? તને જેાબ મળી કે નહીં?’’
‘‘જેાબ મળી નથી, પરંતુ હા એક પ્રાઈવેટ કંપનીમાં જઉં છું.’’
એટલામાં ભગીરથને કઈ યાદ આવ્યું, ‘‘૧ મિનિટ હમણાં શું કહ્યું હતું તેં? કયા મેગેઝિનમાં છે?’’
‘‘અલંકાર મેગેઝિન.’’ ગંગાએ કહ્યું.
‘‘અરે, તેમાં તો…’’
ગંગા તેની વાતને વચ્ચે કાપતા બોલી, ‘‘તેં કહાણી મોકલી હતી અને સંયોગથી તે વાર્તાને હું આજે જ વાંચીને આવી છું. તેના સ્કેચ બનાવવાની સાથેસાથે.’’
‘‘પરંતુ તને કેવી રીતે જાણ થઈ કે તે વાર્તા મેં જ મોકલી હતી? નામ ઘણા બધાના ભળતા હોય છે.’’
‘‘સિંપલ, તારા હેન્ડરાઈટિંગ પરથી.’’
‘‘શું હજી સુધી તને મારા હેન્ડરાઈટિંગ પણ યાદ છે?’’
‘‘હા, ભગીરથ.’’
‘‘ઓહ, તો પછી તું પૂરો દિવસ ચિત્રો બનાવતી હશે, પરંતુ ત્યાં તને મારી જેમ કોઈ ડિસ્ટર્બ પણ કરતું નહીં હોય. ખરું ને?’’
‘‘હા, તે તો છે.’’
‘‘જેાઈ લે, બધું જાણું છું ને હું?’’
‘‘પરંતુ તું એક વાત નથી જાણતો ભગીરથ.’’
‘‘કઈ વાત?’’

વારંવાર મને સ્કૂલની વાત યાદ આવી રહી હતી. મેં વિચાર્યું કે હવે તને જણાવી દઉં, શું ખબર ફરીથી કુદરત આવી તક આપે કે ન આપે. વિચારીને ગંગા બોલી ઊઠી, ‘‘ભગીરથ, તું મને ખૂબ ગમે છે.’’
‘‘શું…’’ ભગીરથ એવી રીતે ચોંકી ગયો જાણે તેને કંઈ જાણ ન હોય.
‘‘ત્યારથી જ્યારે આપણે સ્કૂલમાં ભણતા હતા અને હું એ પણ જાણું છું કે તું પણ મને ખૂબ પસંદ કરે છે, કહે કરે છે ને?’’
ભગીરથે શરમાતા હામાં પોતાની ગરદન હલાવી. એટલામાં એક બસ સ્ટોપ પર આવીને ઊભી રહી. બિલકુલ શાંત મુદ્રામાં તેઓ એકબીજાને જેાવા લાગ્યા.
‘‘તારા લગ્ન નથી થયા હજી સુધી?’’ ભગીરથે પ્રશ્ન પૂછ્યો.
‘‘ના અને તારા?’’
‘‘ના.’’
ન જાણે કેમ આ સમયે મારું મન ભરાઈ આવ્યું અને મેં બોલવું બંધ કરી દીધું.
‘‘શું થયું ગંગા, તું ચુપ કેમ થઈ ગઈ?’’
‘‘કંઈ જ નહીં.’’ ગંગાએ કહ્યું.

‘‘બસ, દોડી રહી હતી, પરંતુ ગંગા અને ભગીરથ ચુપ બેઠા હતા. સ્કૂલના સમયની મિત્રતા અને એકબીજાની જે ચિંતા હતી તે હવે બંનેની જિંદગીમાં લાંબો સમય નક્કી કરતી ગઈ.’’
‘‘ભગીરથ, તું આજે કેટલા વર્ષો પછી મળ્યો છે… કેટલી રાહ જેાઈ તારી.’’ ગંગાએ કહ્યું.
આ વાક્ય સાંભળતા ભગીરથનું ગળું ભરાઈ આવ્યું, પછી હા માત્ર એટલું જ બોલ્યો અને ત્યાર પછી બંને તરત ચુપ થઈ ગયા.
શું કહે એકબીજાને. થોડો સમય બિલકુલ શાંતિ છવાયેલી રહી. પછી ભગીરથે ગંગાનો હાથ પકડીને જેારથી દબાવ્યો અને કહ્યું, ‘‘તને ખબર છે ગંગા, પ્રેમનો રંગ હંમેશાં ક્યાંક ને ક્યાંક જળવાઈને રહે છે.’’
‘‘એટલે તું શું કહેવા માંગે છે.’’ ગંગાએ પૂછ્યું.
‘‘અર્થ એ કે આપણે સાથે નહોતા તેમ છતાં તારા ચિત્રો અને મારા શબ્દો એકબીજાને મળી ગયા.’’ ભગીરથે પ્રેમથી કહ્યું.
‘‘હું જાણતી નહોતી કે ભગીરથ તું આટલો સમજદાર પણ હોઈ શકે છે.’’ એટલામાં કંડક્ટરનો અવાજ સંભળાયો, ‘‘પંજાબી બાગ.’’
‘‘ઓકે ભગીરથ, મારું સ્ટોપ આવી ગયું છે. હવે મારે જવું પડશે.’’ ગંગા બોલી.
‘‘ના, ખૂબ જલદી ભગીરથ પોતાની ગંગાને લેવા આવશે, કારણ કે ભગીરથની ગંગા વિના કોઈ ઓળખ નથી, તે અધૂરો છે.’’ ભગીરથ બોલ્યો.
ગંગા બસમાંથી ઊતરવા ઊભી થઈ, પરંતુ તેનો હાથ ભગીરથના હાથમાં હતો. થોડી વારમાં ભગીરથે તેનો હાથ છોડી દીધો. ગંગા બસમાંથી ઊતરી અને જ્યાં સુધી બંને આંખોથી ગાયબ ન થઈ ગયા ત્યાં સુધી એકબીજાને જેાતા રહ્યા, કારણ કે હવે ભગીરથની તપસ્યા પૂરી થઈ ગઈ હતી. તેને તેની ગંગા મળી ગઈ હતી.

આ જ જિંદગી છે

વાર્તા – રિતુ વર્મા
અદિતિ દોડતીદોડતી બસ સ્ટોપ તરફ જઈ રહી હતી. આજે ફરીથી ઘરના બધા કામ પૂરા કરવામાં તેને મોડું થઈ ગયું હતું. આજે તે કોઈ પણ કિંમતે બસ ગુમાવવા ઈચ્છતી નહોતી. બસ છૂટી ગઈ અને શરૂ થઈ ગયું પતિનું લાંબું લેક્ચર, ‘‘તું ટીચર છે તેમ છતાં તારાથી કોઈ કામ સારી રીતે નથી થઈ શકતું. ખબર નહીં, સ્કૂલમાં બાળકોને તું શું શીખવતી હોઈશ?’’
છેલ્લા ૫ વર્ષથી તે આ જ શબ્દો સાંભળતી હતી.
અદિતિ ૩૦ વર્ષની એક સુંદર યુવતી છેે. તેણે પોતાની કરિયરની શરૂઆત એક કંપનીમાં હ્યુમન રિસોર્સ મેનેજર તરીકે શરૂ કરી હતી. આ જ કંપનીમાં તેના પતિ અનુરાગ સાથે તેની મુલાકાત થઈ હતી, જે આ કંપનીમાં સેલ્સ મેનેજરનું કામ સંભાળતો હતો. ધીરેધીરે બંનેની મિત્રતા પ્રેમમાં પરિણમી હતી અને લગ્ન પછી પ્રાથમિકતા પણ બદલાઈ હતી.
પછી અનુરાગ અને અદિતિ આંખોમાં અનેક સપનાં સજાવીને જીવનના માર્ગ પર ચાલી નીકળ્યા હતા. અદિતિ ઘર અને ઓફિસનું કામ કરતાંકરતાં ખૂબ થાકી જતી હતી. તેથી અનુરાગે એક મેડની વ્યવસ્થા કરી દીધી હતી.
આ રીતે જિંદગી પસાર થઈ રહી હતી અને ધીરેધીરે બંને પોતાની ગૃહસ્થીને વ્યવસ્થિત કરવાની કોશિશ કરી રહ્યા હતા. એટલામાં તેમની જિંદગીમાં એક ફૂલ ખીલવાનો આભાસ થયો. ડોક્ટરે અદિતિને બેડરેસ્ટ કરવાનું કહ્યું હતું, તેથી તેની પાસે નોકરી છોડવા સિવાય બીજેા કોઈ વિકલ્પ નહોતો. થોડા સમય પછી તેમના ઘરમાં એક નાનકડી સુંદર પરી આવી, સાથે જીવનમાં જવાબદારી પણ વધવા લાગી.
અદિતિ છેલ્લા ૨ વર્ષથી ઘરે હતી. આ સમયગાળામાં અનુરાગે બેંકમાંથી લોન લઈને એક ફ્લેટ ખરીદી લીધો હતો. બીજી તરફ પપ્પા પણ રિટાયર થઈ ગયા હતા. તેથી તેમના માટેની જવાબદારી વધી ગઈ હતી, જેવું દરેક મધ્યમ વર્ગ સાથે થાય છે. પછી અદિતિ અને અનુરાગે પણ પોતાના થોડા ખર્ચમાં કાપ મૂકી દીધો હતો અને મેડને બંધ કરી દીધી. હવે અદિતિએ નોકરી શોધવાનું શરૂ કરી દીધું.
ઘણી બધી કંપનીમાં કોશિશ કરી, પરંતુ ૨ વર્ષના અંતરાળના લીધે તે જ ફિલ્ડમાં જેાબ ન મળી. આખરે ખૂબ વિચાર્યા પછી અદિતિએ એક સ્કૂલમાં એપ્લાય કર્યું અને તેને ટીચરની નોકરી મળી ગઈ.
અનુરાગ સમાચાર સાંભળીને ખૂબ ખુશ થઈ ગયો હતો, કારણ કે અદિતિ આ નોકરીમાં સમયસર ઘરે આવી શકતી હતી અને પોતાની દીકરી સાથે પૂરતો સમય વિતાવી શકતી હતી, પરંતુ સમસ્યા એ હતી કે દીકરી ૧ વર્ષની હતી. તેથી તેને કોના વિશ્વાસે છોડવી. તે સમજમાં નહોતું આવી રહ્યું. જેાકે પરીના નાનાનાની અને દાદાદાદી તેને પોતાની સાથે રાખવા તૈયાર હતા, પરંતુ આવીને સાથે રહેવા ઈચ્છતા નહોતા. અદિતિ પૂરો દિવસ મેડના વિશ્વાસે પરીને છોડવા નહોતી ઈચ્છતી. પછી તેમને નજીકમાં એક ડે કેર મળી ગયું. ફી થોડી વધારે હતી, પરંતુ પોતાની દીકરીની સુરક્ષા તેમના માટે વધારે મહત્ત્વની હતી.

આજે અદિતિને સ્કૂલે જવાનું હતું. સવારથી અદિતિ ખૂબ વ્યસ્ત થઈ ગઈ હતી. નાસ્તો અને ખાવાનું બનાવવું, પછી ઘરની સાફસફાઈ અને પરીની પૂરી બેગ પણ તેણે તૈયાર કરવાની હતી. જ્યારે પરીને ડે-કેરમાં મૂકીને તે બહાર નીકળી, ત્યારે પરીનું રડવું તે સાંભળી ન શકી અને રડી પડી. આ સમયે અદિતિએ અનુભવ્યું કે તે જેટલી લાચાર છે તેટલી જ લાચારી અનુરાગની આંખમાં પણ છે.
સ્કૂલે ગઈ ત્યારે સ્ટાફ રૂમમાં તેનો પરિચય બધા સાથે કરાવ્યો. બધાએ હસીને તેનું સ્વાગત કર્યું, પરંતુ તેને બધું નવું અને અલગ લાગી રહ્યું હતું. જ્યારે તે કંપનીમાં હતી ત્યારે ગમે તે રીતે રહી શકતી હતી, પરંતુ અહીં સ્કૂલમાં નિયમકાયદા હતા અને જે સૌપ્રથમ શિક્ષકે પોતાના જીવનમાં ઉતારવા પડતા હતા.
ક્લાસ રૂમમાં પહોંચીને જેાયું તો બધા બાળકો તોફાનમસ્તી કરી રહ્યા હતા. તેમને શાંત કરવા તે મોટેથી બૂમો પાડવા લાગી, પરંતુ કોઈ લાભ ન થયો. તેને લાગ્યું કે તે ક્લાસ રૂમમાં નહીં, પણ કોઈ શાકભાજી માર્કેટમાં આવી ગઈ હોય. એટલામાં પ્રિન્સિપાલ ત્યાંથી પસાર થઈ રહ્યા હતા અને ક્લાસ રૂમમાં કોલાહલ સાંભળીને અંદર ગયા. પછી ચુપચાપ ઊભા રહીને બાળકો સામે કડકાઈભરી નજરથી જેાયું ત્યારે બધા બિલકુલ શાંત થઈને બેસી ગયા.
અદિતિનો પૂરો દિવસ આ રીતે બૂમો પાડતાંપાડતાં પસાર થયો. ૬ કલાકની સ્કૂલમાં તેને મુશ્કેલીથી માત્ર ૧૫ મિનિટનો વિરામ લંચબ્રેક માટે મળ્યો હતો. અદિતિ પહેલા દિવસે જ સમજી ગઈ હતી કે આ કામ એટલું સરળ નથી, જેટલું તે સમજતી હતી.
છૂટ્યા પછી સ્કૂલ બસમાં બેસતા તેને જાણ જ ન થઈ કે ક્યારે આંખ મિચાઈ ગઈ. જ્યારે સાથેની ટીચરે તેને હલાવીને ઉઠાડી ત્યારે તેની આંખ ખૂલી. બસમાંથી ઊતરીને ડે-કેરમાંથી પરીને લઈને ઘર તરફ ચાલવા લાગી. પરસેવાથી લથપથ થઈ ગઈ હતી અને ભૂખ લાગી હતી. ઘરે આવીને પરીને ખોળામાં લઈને ખાવાનું ખાધું અને થોડા સમય પછી ઊંઘી ગઈ.
સાંજે જ્યારે તે રૂમમાંથી બહાર નીકળી ત્યારે જેાયું તો બપોરના એઠાં વાસણ તેની સામે પડ્યા હતા. તેણે વાસણ માંજવા શરૂ કર્યા જ હતા કે પરી રડવા લાગી. વાસણ છોડીને અદિતિએ તેનું દૂધ ગરમ કર્યું. સાંજની ચા પણ તેને ૭ વાગે પીધી. પહેલા જ્યારે તે કંપનીમાં નોકરી કરતી હતી ત્યારે ઘરમાં પૂરા દિવસની મેડ રહેતી હતી, પરંતુ હવે તે એક ટીચર હતી અને અનુરાગે એમ વિચારીને મેડને બંધ કરી દીધી હતી કે અદિતિ બપોર સુધીમાં ઘરે આવી જાય છે. આમ પણ પરીની ડે-કેરની ફી તેમના બજેટને ખોરવી રહી હતી.
રાત્રે પથારીમાં ઊંઘતા અદિતિને એવું લાગ્યું કે જાણે પોતે કોઈ જંગ લડીને આવી ન હોય. અનુરાગે જ્યારે રાત્રે નજીક આવવાની કોશિશ કરી ત્યારે તેણે તેને એક ઝાટકામાં દૂર કરી દીધો અને કહ્યું, ‘‘સવારે ૮ વાગે ઊઠી જવાનું છે, પ્લીઝ અનુરાગ હું થાકી ગઈ છું.’’
અનુરાગે થોડા અણગમા સાથે કહ્યું, ‘‘શું ખૂબ થાકી ગઈ છે? હવે ન તારી સામે કોઈ ટાર્ગેટ છે કે ન કોઈ ગોલ, તને દર મહિને બસ મફતનો પગાર મળી જશે ને, તું ટીચર છે ને.’’
અદિતિની પાસે વિવાદમાં ઊતરવાનો સમય નહોતો, તેથી તે પડખું ફેરવીને ઊંઘી ગઈ.
બીજા દિવસે સ્કૂલે જઈને અદિતિ ક્લાસમાં ગઈ અને બાળકોને ભણાવવા લાગી. જેાકે અડધા કલાક વધારે બાળકો તો તેના તરફ ધ્યાન આપવાના બદલે પોતાની વાતમાં જ વ્યસ્ત હતા. આ જેાઈને તેને ખૂબ ગુસ્સો આવ્યો અને વાતો કરી રહેલા બાળકોને ક્લાસરૂમની બહાર ઊભા કરી દીધા. જે બે બાળકોને તેણે બહાર ઊભા રાખ્યા હતા તેઓ સ્કૂલના મેદાનમાં ચાલ્યા ગયા અને રમવા લાગ્યા. રિસેસનો બેલ વાગ્યો અને તેણે પોતાનું પર્સ ઉઠાવ્યું ત્યારે સ્કૂલનો પ્યૂન આવ્યો અને કહ્યું, ‘‘તેને પ્રિન્સિપાલે બોલાવી છે.’’
અદિતિ થોડી ગભરાતી ઓફિસ તરફ ચાલવા લાગી. પ્રિન્સિપાલે તેને બેસાડતા કહ્યું, ‘‘અદિતિ તેં આજે બે બાળકને ક્લાસની બહાર ઊભા રાખ્યા હતા ખરું ને… શું તું જાણે છે કે તેઓ પૂરો દિવસ સ્કૂલના મેદાનમાં રમતા હતા. તેમાંના એક બાળકને ઈજા થઈ છે. હવે તેનું જવાબદાર કોણ?’’
અદિતિએ કહ્યું, ‘‘મેડમ, તમે તે બાળકોને બરાબર જાણતા નથી કે તેઓ કેટલા શેતાન છે.’’

પ્રિન્સિપાલ મેડમે શાંત લહેકામાં કહ્યું, ‘‘અદિતિ બાળકો શેતાન નથી, તું તેમને સંભાળી નથી શકતી. આ કોઈ કોર્પોરેટ ઓફિસ નથી. તું એક ટીચર છે, બાળકોની રોલ મોડલ. આવો વ્યવહાર આ સ્કૂલમાં ચાલશે નહીં.’’
બસ જઈ ચૂકી હતી અને અદિતિ લાંબા સમય સુધી ઉબેરની રાહમાં ઊભી રહી. જ્યારે બપોરના ૪ વાગે તેણે પરીના ડે-કેરમાં પ્રવેશ કર્યો ત્યારે તેની સંચાલકે કટાક્ષ કર્યો, ‘‘આજકાલ ટીચરોને પણ કોર્પોરેટ કંપની જેટલું જ કામ રહે છે કે શું.’’
પછી કોઈ જવાબ આપ્યા વિના પરીને લઈને અદિતિ પોતાના ઘરે જવા નીકળી ગઈ. ઘરે આવ્યા પછી જ્યારે સાંજે ઊંઘીને ઊઠી ત્યારે જેાયું તો બહાર અંધારું છવાઈ ગયું હતું. તેણે જેાયું તો કિચનમાં એઠાં વાસણનો ઢગલો પડ્યો હતો અને અનુરાગ ફોન પર પોતાની મા સાથે ગપ્પાં મારી રહ્યો હતો.
પછી તેણે ચા બનાવી અને જેાડાઈ ગઈ કામ પર. રાત્રે ૧૦ વાગે જ્યારે તે બેડરૂમમાં આવી ત્યારે થાકીને લોથપોથ થઈ ગઈ હતી. તેણે અનુરાગને કહ્યું, ‘‘હવે આપણે એક મેડને રાખવી જ પડશે… હું ખૂબ થાકી જઉં છું.’’
અનુરાગે કહ્યું, ‘‘એક અદિતિ તું ટીચર જ છે… સ્કૂલમાં શું કામ હોય છે તારે આમ પણ. સવારે હું પણ તને બધા કામમાં મદદ કરવાની કોશિશ કરું છું… પહેલા જ્યારે તું કંપનીમાં જેાબ કરતી હતી ત્યારે વાત અલગ હતી… તે સમયે આવતા રાત પડી જતી હતી અને હવે તારી પાસે પૂરતો સમય રહે છે.’’
એટલામાં મોબાઈલની ઘંટડી વાગી. કાલે ક્લાસના ૪ બાળકોને લઈને તેને એક કોમ્પિટિશનમાં જવાનું હતું. હજી અદિતિ કઈ પૂછે તે પહેલાં ફોન કપાઈ ગયો. બાળકોને લઈને જ્યારે તે કોમ્પિટિશનના સ્થળે પહોંચી ત્યારે ખબર પડી કે હજી તેમને ૪ કલાક રાહ જેાવાની છે. આ ૪ કલાકમાં અદિતિ પોતાના વિદ્યાર્થીઓ સાથે વાત કરતી રહી. આ સમય દરમિયાન તેણે અનુભવ્યું કે આ બાળકો જેવી રીતે પોતાના ઘરે પોતાના માતાપિતા સાથે પોતાની દરેક વાતને શેર કરવા ઈચ્છતા હોય છે તેવી રીતે સ્કૂલમાં ટીચરોને પણ કહેવા ઈચ્છતા હોય છે. પહેલી જ વાર તેને લાગ્યું હતું કે ટીચરનું કામ માત્ર ભણાવવા પૂરતું સીમિત નથી.
આજે ફરીથી ઘરે પહોંચવામાં મોડું થઈ ગયું, કારણ કે બધા વિદ્યાર્થીઓને તેમના ઘરે પહોંચાડીને તે પોતાના ઘરે આવી શકી હતી. ડે-કેર આવીને જેાયું તો પરી તાવમાં તપી રહી હતી. પછી કઈ જ ખાધાપીધા વિના પરીને ડોક્ટર પાસે લઈ ગઈ. થોડી વારમાં અનુરાગ પણ આવી ગયો. જેાકે આજે એટલું સારું હતું કે અનુરાગે રાતનું ભોજન બનાવી દીધું હતું.
રાત્રે જમતી વખતે અનુરાગે કહ્યું, ‘‘અદિતિ ૨-૩ દિવસની રજા લઈ લે.’’
અદિતિએ સ્કૂલમાં ફોન કર્યો ત્યારે જાણ થઈ કે કાલે તેના વિષયની પરીક્ષા છે, તેથી તેણે સ્કૂલે જવું પડશે. તેને કહેવામાં આવ્યું કે પરીક્ષા પછી તે જઈ શકે છે.

સવારે પતિનું ફૂલેલું મોં છોડીને તે સ્કૂલ આવી ગઈ. પરીક્ષા પૂરી થતા તે વિદ્યાર્થીઓની ઉત્તરવહી લઈને તરત ઘર તરફ ભાગી. ઘરે પહોંચીને જેાયું તો પરી ઊંઘી ગઈ હતી અને ઘરે સાસુ આવ્યા હતા. વિચાર્યું કે કદાચ અનુરાગે ફોન કરીને પોતાની માને અહીંની પૂરી સ્થિતિ જણાવી હશે.
તેને જેાતા સાસુએ કહ્યું, ‘‘વહુ લાગે છે કે સ્કૂલની નોકરી તને પરી કરતા વધારે વહાલી છે. હું અહીં મારું ઘર છોડીને આવી અને જેાયું તો અહીં મા ગાયબ છે.’’
કોનેકોને સમજાવે અને શું સમજાવે, જ્યારે અદિતિને પોતાની સમજમાં આવી રહ્યું હતું.
તે કેવી રીતે સમજાવે તેની જવાબદારી માત્ર પરીની નથી, પરંતુ પોતાની સ્કૂલના દરેક બાળકની પણ છે. તેને ૨૪ કલાક કામ રહે છે, જેની કોઈ ગણતરી નથી. ઘણી વાર અદિતિને વિચાર પણ આવતા હતા કે પોતે નોકરી છોડીને માત્ર પરીની સંભાળ રાખે, પરંતુ દરેક મહિને કોઈ ને કોઈ મોટો ખર્ચ આવી જતો હતો.
અદિતિની સેલરીનો ત્રણ ચતુર્થાંશ ભાગ ઘરના ખર્ચા અને ડે-કેરની ફીમાં ખર્ચાઈ જતો હતો અને બાકીના એક ચતુર્થાંશ ભાગથી તે પોતાના શોખ પૂરા કરતી હતી. બીજી તરફ અનુરાગની સ્થિતિ તેના કરતા પણ વધારે ખરાબ હતી. તેના પગારનો ૮૦ ટકા ભાગ ઘર અને કારની લોનના હપતામાં નીકળી જતો અને બાકીનો ૨૦ ટકા ભાગ આકસ્મિક ખર્ચા માટે તે બચાવીને રાખતો જે અણધાર્યા આવી જતા હતા. તેના બધા શોખ ન જાણે ક્યાં ખોવાઈ ગયા હતા.
અદિતિ જાણેઅજાણે અનુરાગને પોતાની મોટી બહેન અને બનેવીનું ઉદાહરણ આપતી રહેતી. જેઓ દર વર્ષે વિદેશમાં ફરવા જતા હતા અને તેમના ઘરે રસોઈકામથી લઈને બાળકોની દેખરેખ માટે આયા હતી. હવે અદિતિ અને અનુરાગના સંબંધમાં પ્રેમની જગ્યાએ ચીડિયાપણું ફેલાઈ ગયું હતું. ક્યારેક-ક્યારેક અદિતિની ભાગદોડભરી જિંદગી જેાઈને અનુરાગ પણ દુખી થઈ જતો હતો. એવું પણ નહોતું કે અનુરાગ અદિતિને આરામ આપવા ઈચ્છતો નહોતો, પરંતુ તે શું કરે? લાખ કોશિશ કરી લે, પરંતુ દર મહિને મોંઘવારી વધતી જતી હતી.
જેાતજેાતામાં ૨ વર્ષ વીતી ગયા અને અદિતિ પોતાની સ્કૂલની ભૂમિકામાં સારી રીતે સેટ થઈ ગઈ હતી. ક્યારેક મોડું થયું હોય અને વહેલી સવારે બસ પકડવા તે દોડતી હોય ત્યારે લોકો પૂછતા કે શું તમે કોઈ સ્કૂલમાં ટીચર છો?
આ સમયે અદિતિ હસીને જવાબ આપતી, ‘‘હા, તેથી વહેલી સવારનો સૂર્ય જેાવાનો મને સમય નથી મળતો.’’
સ્કૂલ હવે સ્કૂલ રહી નહોતી, તેનું બીજું ઘર બની ગઈ હતી. તેની દીકરી પણ તેની સાથે સ્કૂલે જતીઆવતી હતી. બીજા માબાપની જેમ તેને પરીની સુરક્ષાની કોઈ ચિંતા રહેતી નહોતી. જ્યારે તેની પાસેથી ભણી ગયેલા વિદ્યાર્થીઓ તેને મળવા આવતા ત્યારે તેને ખરેખર ગર્વ થતો હતો. તે એક ટીચર હતી, જિંદગીથી ભરપૂર, કારણ કે દર વર્ષ નવાનવા વિદ્યાર્થીઓ સાથે તેની ઉંમર વધવાના બદલે ઘટતી જતી હતી.

બીજી તરફ અનુરાગ ખૂબ ખુશ હતો. પરીના જન્મ સમયથી તેનું પ્રમોશન લગભગ નિશ્ચિત હતું, પરંતુ કોઈને કોઈ કારણવશ મળી રહ્યું નહોતું. જેાકે આજે તેના હાથમાં પ્રમોશનનો લેટર હતો. પૂરા ૫૦ હજારનો પગારમાં વધારો અને કાર પણ મળી ગઈ હતી. બીજી તરફ અદિતિની સાથે આવવાજવાથી ડે-કેરનો ખર્ચ બચી રહ્યો હતો.
અનુરાગે મનોમન નિશ્ચય કરી લીધો કે આ વર્ષે લગ્નની વર્ષગાંઠ પર અદિતિને ગોવા લઈ જશે. બધી તપાસ કરી લીધી હતી કે ૬૦ હજારમાં પૂરું પેકેજ હતું. અનુરાગે ઘરે પહોંચીને જાહેરાત કરી દીધી કે આજે ડિનર બહાર કરવાનું છે અને અદિતિને તેને ગમતું શોપિંગ પણ કરાવશે.
અદિતિ આજે લાંબા સમય પછી ખુશ હતી અને બહાર જવાનું હોવાથી પરી પણ બિલકુલ આકાશમાંથી ઊતરેલી પરી જેવી દેખાતી હતી. અદિતિને વર્ષોથી એક પ્યોર શિફોનની સાડી લેવાની ઈચ્છા હતી. જ્યારે દુકાનદારે સાડી બતાવવી શરૂ કરી, ત્યારે કિંમત સાંભળીને બોલી, ‘‘ચાલો અનુરાગ બીજે ક્યાંકથી ખરીદીશું.’’
આ સમયે અનુરાગે તેને પોતાનો પ્રમોશન લેટર બતાવ્યો અને કહ્યું, ‘‘તારા માટે આટલું તો હું કરી શકું છું.’’
ડિનર સમયે અનુરાગે અદિતિનો હાથ પકડીને કહ્યું, ‘‘અદિતિ બસ હવે ૧-૨ વર્ષની તપસ્યા બાકી છે, પછી હું કંપનીમાં ડાયરેક્ટરના હોદ્દા પર પહોંચી જઈશ.’’
ઘરે આવ્યા પછી કદાચ લાંબા સમય પછી બંને બિલકુલ શાંતિથી ગાઢ નિદ્રામાં ઊંઘી રહ્યા હતા. બંનેએ આજે નોકરીમાંથી રજા લીધી હતી અને આનંદની આ પળને મન ભરીને જીવી લેવા ઈચ્છતા હતા.
જેાકે આજે અદિતિ અનુરાગ સાથે બીજી પણ ઘણી બધી વાત કરવા ઈચ્છતી હતી. તે પરી માટે એક ભાઈ અથવા બહેનને લાવવા ઈચ્છતી હતી, પરંતુ અનુરાગ સાથે વાત કરે તે પહેલાં તેણે અદિતિના મોં પર હાથ મૂકતા કહ્યું, ‘‘ખબર છે પણ તેના માટે એકબીજાની નજીક આવવું પણ જરૂરી છે. પછી બંને પ્રેમથી આલિંગનમાં ખોવાઈ ગયા.’’
૧ મહિના પછી અદિતિના હાથમાં પોતાની પ્રેગ્નન્સીનો રિપોર્ટ હતો, જે પોઝિટિવ હતો. બંને ખૂબ ખુશ હતા. અદિતિએ શરૂઆતથી નક્કી કરી લીધું હતું કે આ વખતે તે બાળક સાથે પૂરો સમય વિતાવશે અને જ્યારે બંને બાળક થોડા સમજદાર થશે ત્યારે કામ વિશે વિચારશે. અનુરાગ પણ તેની વાત સાથે સહમત હતો. હવે અનુરાગ પણ થોડો નિશ્ચિંત થઈ ગયો હતો, કારણ કે હવે પછીના વર્ષે તેનું પ્રમોશન હતું.
રવિવારની આવી જ એક નવશેકી બપોરે બંને પક્ષીઓની જેમ ગુટરગૂ કરી રહ્યા હતા. એટલામાં ફોનની ઘંટડી વાગી. સામેથી અનુરાગના મમ્મી ખૂબ ગભરાયેલા સ્વરે બોલી રહ્યા હતા. ‘‘અનુરાગના પપ્પાને હાર્ટએટેક આવ્યો છે અને તેમને હોસ્પિટલમાં એડમિટ કરવામાં આવ્યા છે.’’
હોસ્પિટલ પહોંચતા જાણ થઈ કે પૂરા ૨૦ લાખનો ખર્ચ છે. અનુરાગે ઓફિસમાંથી પગારમાંથી એડવાન્સ લઈ લીધા. હિસાબ કરતા તેણે અનુમાન લગાવ્યું કે હવે તેનો પૂરો પગાર એડવાન્સના હપતામાં નીકળી જશે.
ઘરે પહોંચીને જ્યારે તેણે અદિતિને પૂરી વાત જણાવી ત્યારે તેણે કહ્યું, ‘‘કોઈ વાત નહીં અનુરાગ, હું છું ને. આપણે બંને સાથે મળીને બધું સંભાળી લઈશું.’’
જેાકે મનોમન તે પોતે પણ પરેશાન હતી, પરંતુ હવે બંનેની સમજમાં આવી ગયું હતું કે આનું નામ જ જિંદગી છે, પછી તેને હસીને જીવો કે રડીને, તમારી મરજી.

અનુરાગ પોતાની મા સાથે હોસ્પિટલની લોબીમાં વાત કરતાંકરતાં આમતેમ ચાલી રહ્યો હતો. હોસ્પિટલમાં એડમિટ અદિતિને પ્રસવ પીડા શરૂ થઈ ગઈ હતી. અડધા કલાક પછી નર્સ તેના દીકરાને લઈને આવી. દીકરાને હાથમાં લેતા અનુરાગની આંખમાં આંસુ?આવી ગયા.
હવે ફરીથી ૩ મહિના પછી અદિતિ પોતાના યુવરાજને ઘર પર મૂકીને સ્કૂલે જઈ રહી હતી, પરંતુ આજે તેના મનમાં ડર નહોતો, કારણ કે હવે અનુરાગના મમ્મીપપ્પા તેમની સાથે રહેતા હતા. બીજી તરફ અદિતિના મમ્મીપપ્પાએ પણ પોતાની નોકરાણીને બાળકોની દેખરેખ અને ઘરના કામકાજ માટે તેમના ઘરે મોકલતી હતી. જેાકે અદિતિની જિંદગી સરળ નહોતી, પરંતુ પહેલાં જેવી મુશ્કેલ પણ નહોતી.
આ વખતે લગ્નની વર્ષગાંઠ પર અનુરાગ ફરીથી અદિતિને ગોવા લઈ જવા ઈચ્છતો હતો અને તેને પૂરી આશા હતી કે આ વખતે પોતે અદિતિનું તે જૂનું સપનું પૂરું કરશે. બંનેને લાગતું હતું કે વાંકાચૂકા રસ્તા પર ચાલતાંચાલતાં જીવનની આ મુસાફરીને હસતાંહસતાં હવે જરૂર પૂરી કરી લેવાશે.•

ઓહ આ પતિ

કટાક્ષિકા – ડો. જયા આનંદ
સલોનીના લગ્ન માટે બધા તેની પાછળ પડ્યા હતા કે લગ્ન તો સમયસર થઈ જવા જેાઈએ, નહીં તો સારો પતિ નહીં મળે. સલોનીએ પણ તેના માટે કેેટલાય વ્રતઉપવાસ કરી લીધા. હવે તે રાહ જેાઈ રહી હતી કે કોઈ રાજકુમાર આવશે, તેને ઘોડા પર બેસાડીને લઈ જશે અને ત્યાર પછી તેની જિંદગી બનશે સપના જેવી. આખરે તેની પ્રતીક્ષા પૂરી થઈ અને રાજકુમાર આવી ગયો ઘોડા પર નહીં, પરંતુ કારમાં બેસીને.
હા તો લગ્ન પહેલાંની સ્થિતિ પણ જણાવવી જરૂરી છે. સગાઈ પછી સલોનીને આ રાજકુમાર સાહેબે વારંવાર ફોન કરવા શરૂ કરી દીધા. કલાકો સુધી વાતો કરવી અને પત્ર પણ લખવા. સલોનીને પણ હવે એક ભણેલોગણેલો, દેખાવડો યુવાન મળી ગયો હતો, તેથી તે પણ ખૂબ ખુશ હતી. થોડા સમય પછી લગ્ન પણ થયા. સલોનીનો ચહેરો ખુશમિજાજ રહેવા લાગ્યો હતો.

બીજી તરફ રાજકુમાર સાહેબ પણ શરૂઆતમાં હીરોની જેમ રોમેન્ટિક હતા, પરંતુ પતિ બનતા જ મગજનો પારો હાઈ થઈ ગયો ૭ મા આસમાન પર કે હું પતિ છું. સલોની પણ આશ્ચર્યમાં પડી ગઈ હતી કે આ શ્રીમાનને થયું છે શું. અત્યાર સુધી ખૂબ સારી રીતે હસતા અને ખુશખુશ રહેતા હતા જનાબ, પરંતુ પતિ બનતા નાક-ભ્રમરો સંકોચીને બેસી ગયા હતા. પ્રેમના મહેલમાં હુકમની પરીક્ષા થોડીક ન પચી, પરંતુ વાત લગ્નની છે તો હજમ તો કરવી જ પડે ને સાહેબ. આ વાત વિચારીને સલોનીએ પોતાનું પૂરું પાચનતંત્ર ઠીક કરી લીધું.
પરંતુ પતિને આ વાત કેવી રીતે પચે કે પત્નીનું પાચનતંત્ર સારું થઈ ગયું છે, તેથી હવે કંઈક કરવું પડશે, નહીં તો પતિ બનવાનો શું લાભ.
‘‘કપડાં કેમ નથી સૂકવ્યા હજી સુધી… મશીનમાં સડી જશે.’’ પતિ મહાશયે પોતાનું ભોંપુ વગાડ્યું.
સલોનીએ ચોંકીને કહ્યું, ‘‘ભૂલી ગઈ હતી.’’
‘‘કેવી રીતે ભૂલી ગઈ ફેસબુક, વોટ્સએપ, પુસ્તકો તો યાદ રહે છે… તો પછી આ કામ કેવી રીતે ભૂલી ગઈ.’’
‘હવે ભૂલી ગઈ તો ભૂલી ગઈ. ભૂલને સુધારી લઈશ.’ સલોનીએ મનમાં કહ્યું.
‘‘આ ભૂલવું સૌથી મોટી ભૂલ છે, હવે જા, કોઈ કામ ન કર, મારું કામ હું જાતે જ કરી લઈશ.’’ પતિ મહાશયે જાહેરાત કરી લીધી.
‘ઠીક છે શ્રીમાન કરી લો જાતે જ, ખૂબ સારું. આમ પણ મને કપડાં સૂકવવા પસંદ નથી.’’ સલોનીએ મનમાં વિચાર્યું.
સાંભળીને શ્રીમાને મોં ફૂલાવી દીધું… હવે તેઓ વાત નહીં કરે અને તે પણ થોડા કલાક માટે નહીં, પણ પૂરા ૩-૪ દિવસ વાત નહીં કરે… આટલી મોટી ભૂલ કરી છે ને સલોનીએ. હવે સલોનીને કેવી રીતે પચે. એસિડિટી થવાની છે જ, ફરીથી માથાનો દુખાવો.

એક વાર સલોની પતિ મહાશયની ઓફિસની ટૂર પર સાથે ગઈ હતી. પતિ મહાશયે રાત્રે ગેસ્ટહાઉસના રૂમમાં સાબુ માંગ્યો. સલોનીએ સાબુદાની પકડાવી દીધી, પરંતુ આ શું તેમાં સાબુનો નાનકડો ટુકડો હતો. પછી પતિ મહાશયનો ગુસ્સો સાતમા આસમાને ચઢી ગયો અને પૂરા એક અઠવાડિયા સુધી વાત ન કરી. ઓફિસની ટૂરમાં ફરવા આવેલી સલોનીનું ફરવું ગેસ્ટહાઉસમાં પૂરું થઈ ગયું… કારણ કે તેણે ખૂબ મોટી ભૂલ કરી દીધી હતી ને.
આ ઘટના પછી ક્યારેય સાથે સાબુ લઈ જવાનું સલોની ભૂલી નહીં.
પતિ મહાશયની તો છાતી તેમાં પણ ગર્વથી પહોળી થઈ ગઈ કે સલોનીની આટલી મોટી ભૂલને તેણે સુધારી હતી. બીજી તરફ સલોની પણ વિચારી રહી હતી કે પતિની આ રીતે મોં ફુલાવી લેવાની ભૂલને તે ધીરેધીરે સુધારી લેશે, પરંતુ પતિ તો ક્યાં સુધરવાના હતા. તેમનું મોં ફુગ્ગા જેવું ફૂલ્યું તો પછી જલદી દબાવીને બેસાડી દેવાશે નહીં, આખરે પતિ છે ને.
સલોની એક વાર ખૂબ ખુશીથી ફરવા ગઈ હતી. પતિ મહાશયે ઊંચી એડીના સેન્ડલ ખરીદ્યા. સલોની સેન્ડલ પહેરીને જેવી ફરવા નીકળી ત્યારે ઊંચી એડીનું એક સેન્ડલ તૂટી ગયું અને પતિ મહાશય રિસાઈ ગયા અને મહેણું માર્યું, ‘‘ક્યારેય આટલી ઊંચી એડીના સેન્ડલ પહેર્યા નથી તો પછી કેમ ખરીદ્યા? ચાલ હવે બોરિયાબિસ્તર બાંધી લે, પાછા જઈએ.’’
સાંભળીને સલોની ચોંકી ગઈ… આટલી નાની વાતમાં આટલો મોટો ઝઘડો… આખરે વાત સેન્ડલની હતી, તો બીજા લઈ લેવાશે, પરંતુ ના… એક વાર પતિ મહાશયનું મોં વાંકું થઈ ગયું તો પછી સીધું થવામાં સમય તો લાગશે, પરંતુ સલોનીને પણ આવા વાંકા મોંને સીધું કરતા સારી રીતે આવડતું હતું. સોરી કહીને તેણે ઘટનાને ભુલાવી દીધી અને પતિ મહાશયને આડીઅવળી વાત કરીને ફેરવી લીધો.
ક્યારેક-ક્યારેક પતિ મહાશયનો સ્વર ચાસણીમાં લપેટાયેલો રહે છે, પરંતુ આવું ખૂબ ઓછું થતું હતું, કારણ કે તેઓ હિટલરના પૌત્ર હતા ને. એક વાર ખૂબ પ્રેમથી સલોનીને તેના જન્મદિવસ પર ફરવા જવાનું વચન આપીને ઓફિસ ચાલ્યા ગયા. જ્યારે તેઓ પાછા આવ્યા ત્યારે સલોનીને તૈયાર થવામાં માત્ર ૫ મિનિટનું મોડું થયું ત્યારે તે ખૂબ ગુસ્સે થયા. નાકમોં ચઢાવીને લઈ તો ગયા શોપિંગ મોલમાં, પણ પૂરો સમય કંઈ જ બોલ્યા નહીં. તે સમયે સલોનીએ પોતાના બદનસીબને દોષ આપ્યો કે આવો નમૂનો પતિ મળ્યો છે તો પછી આવું જ થાય ને.

સલોની પતિની રાહ જેાઈ રહી હતી કે પતિ ટૂર પરથી આવી જાય પછી સાથે ભોજન લઈશું, પરંતુ પતિ મહાશય છેક ૧૧ વાગે?આવ્યા. જેવું સાંભળ્યું કે સલોનીએ ખાધું નથી તો પછી જેારથી ગુસ્સામાં ઠપકો આપી દીધો અને ત્યાર પછી પૂરી રાત મોં ફેરવીને ઊંઘી ગયા. સલોનીએ ફિલ્મોમાં આવા જ દશ્યો જેાયા હતા, પરંતુ અહીં હકીકત જુદી હતી. તે દિવસ અને આજનો દિવસ સલોનીએ હવે પતિની રાહ જેાયા વિના ખાવાનો નિયમ બનાવી લીધો હતો… વિચાર્યું કે કોણ ભૂખ્યા પેટને લાત મારે અને ભૂખ્યા પેટ રહેવાથી આમ પણ ક્યાં લાડવા મળવાના હતા.
ક્યારેક-ક્યારેક ભ્રમ મનુષ્યને પોતાની લપેટમાં લઈ લેતો હોય છે. સલોનીને લાગ્યું કે પતિનો ત્રિકોણ હવે સરળ કોણમાં બદલાવા લાગ્યો છે, પરંતુ ભ્રમ તો ભ્રમ હોય છે, હકીકત ક્યાં હોય છે. સલોનીને હવે લાગ્યું કે તેનો એકનો એક પતિ પણ હવે સલોનો થઈ ગયો છે, પરંતુ દેખાવ અને ગુણમાં ફરક હોય છે… ચહેરાથી સુંદર અને ગુણ… એટલામાં કટાક્ષ સાંભળવા મળ્યો, ‘‘આજકાલ બસ લખવાવાંચવામાં વ્યસ્ત રહે છે, થોડા ઘરના કામકાજ પણ મન લગાવીને કર્યા કર તો વાંચવાલખવાની કોઈ જરૂર નહીં પડે.
સાંભળીને સલોનીએ થોડા ઊંચા સ્વરમાં કહ્યું, ‘‘દેખાતું નથી, હું કેટલું કામ કરું છું.’’
હજી બોલી રહે તે પહેલાં પતિ મહાશયે પોતાનું મોં ફુલાવી દીધું. એમ વિચારીને કે ભણીગણીને સલોનીનું મગજ ખરાબ થઈ ગયું છે.
પછી સલોનીએ પણ નક્કી કરી લીધું કે આ વખતે પતિને નહીં મનાવેે, પરંતુ હંમેશાંની જેમ સલોનીએ તેને ફરીથી મનાવી લીધો, ‘‘તુમ રૂઠી રહો મેં મનાતા રહું.’’ આ ગીત સલોનીની જિંદગીમાં લિંગ બદલીને વાગી રહ્યું હતું અને ધૂમધડાકાથી વર્ષોથી વાગતું રહ્યું હતું.
એક દિવસ સલોનીએ પોતાની માતા સામે દિલની વ્યથા કહી દીધી, ‘‘અરે મા, પપ્પા તો આવા છે નહીં…’’

માતા સાંભળીને હસ્યા અને કહ્યું, ‘‘બેટી, તારા પપ્પા ખૂબ સારા છે, પરંતુ પતિ કેવા છે તેનું દુખ હું તારી સામે કેવી રીતે વ્યક્ત કરું… મારી દુખતી નસ પર તેં હાથ મૂકી દીધો છે. હકીકતમાં, આ પતિ નામની પ્રજાતિ હોય છે જ એવી… આ પ્રજાતિમાં કોઈ પણ જૈવિક વિકાસની અવધારણા લાગુ નથી થતી, તેથી જે છે, જેવા છે, તેમની સાથે વાદવિવાદ કરતા રહો… આ વાદવિવાદનો ક્યારેય અંત આવવાનો નથી. આમ પણ છોકરાઓ પ્રેમી, ભાઈ, મિત્ર, પિતા દરેક રૂપે સારા હોય છે, પરંતુ પતિ બનતા જ દેવતા તેમની પર સવાર થઈ જાય છે. સલોનીએ માતા આવવી સાંભળ્યું હતું, પરંતુ દેવતા… હવે તેને પેલું ગીત યાદ આવ્યું, ‘ભલા હૈ બુરા હૈ, જૈસા ભી હૈ મેરા પતિ મેરા…’
‘‘પરંતુ માતા, એક મહિલાના અધિકારોનું શું અને મહિલા વિશેની ચર્ચાનો પ્રશ્ન?’’ સલોનીએ પૂછ્યું.
‘‘સલોની દીકરી, ભલે ને તારો પતિ ત્રિકોણ હોય, પરંતુ ત્રણ ખૂણા વાળા સમોસા તને ખવડાવે છે ને.’’
‘‘હા મા, તે તો ખવડાવે છે.’’
‘‘બસ તો પછી કોઈ આપત્તિ નથી, તેની વાતને એક કાનેથી સાંભળીને બીજા કાનથી કાઢી નાખ અને પોતાના કામ ધીરેધીરે કરતી રહે.’’ માતાએ પતિનો અર્થ સમજાવી દીધો.
સલોનીએ એક ઠંડા શ્વાસ લીધા અને મોંમાંથી નીકળી ગયું, ‘ઓહ આ પતિ.’ •

આધાર

વાર્તા – ગાયત્રી ઠાકુર
‘‘લગ્નએટલે બરબાદી…’’ જ્યારે તેની માએ તેની સામે તેના લગ્નની વાત શરૂ કરી ત્યારે સુલેખાએ મોં બગાડતા કહ્યું હતું, ‘‘મા મારે લગ્ન નથી કરવા, હું હંમેશાં તારી સાથે રહીને તારી સારસંભાળ લેવા ઈચ્છુ છું.’’
‘‘ના બેટા આવું ન બોલ.’’ માએ પ્રેમાળ નજરે દીકરી સામે જેાયું.
‘‘મા મને લગ્ન જેવા રીતરિવાજમાં બિલકુલ વિશ્વાસ નથી. લગ્ન સંસ્થા બિલકુલ ખોખલી થઈ ગઈ છે… તમે જરા તમારી જિંદગીને જુઓ, લગ્ન પછી પપ્પા પાસેથી તમને કયું સુખ મળ્યું છે? પપ્પાએ તમને બીજા કોઈ માટે ડિવોર્સ…’’ કહેતાંકહેતાં તે અચાનક અટકી ગઈ, પછી આંસુભર્યા નયને મા તરફ જેાવા લાગી.
આ સમયે માએ બીજી તરફ મોં ફેરવીને પોતાના આંસુ છુપાવવાની કોશિશ કરતા કહ્યું, ‘‘અરે છોડ આ બધી વાતોે… અત્યારે આવી વાત ન કર, આમ પણ છોકરી તો હોય જ છે પારકું ધન. જેાજે ને સાસરીમાં જઈને તું પણ એટલી ખોવાઈ જઈશ કે માની તને ક્યારેય યાદ નહીં આવે. તે પછી દીકરીને આલિંગનમાં લઈને તેને ચૂમી લીધી.
માલતી પોતાની દીકરીને ખૂબ પ્રેમ કરતી હતી. આજે ૨૦ વર્ષ થઈ ગયા છે તેને પોતાના પતિથી અલગ થયેે. જ્યારે માલતીના તેના પતિથી ડિવોર્સ થયા ત્યારે સુલેખા માત્ર ૫ વર્ષની હતી. ત્યારથી લઈને આજ સુધી તેમણે સુલેખાને પિતા અને મા બંનેનો પ્રેમ આપ્યો હતો. સુલેખા માત્ર તેમની દીકરી જ નહોતી, તેમના સુખદુખની સાથી પણ હતી. પોતાની ટીચરની નોકરીથી જે કંઈ તેણે કમાણી કરી હતી તે પોતાની દીકરી પર ખર્ચ કરતી હતી. સારામાં સારા શિક્ષણની સાથેસાથે તેની બધી જરૂરિયાતોનું ધ્યાન પણ રાખતી. માલતીએ ક્યારેય દીકરીને કોઈ પણ વસ્તુની ખોટ પડવા દીધી નહોતી, પછી ભલે ને તેને ગમે તેટલા દુખ કેમ ન વેઠવા પડ્યા હોય.
આજે જ્યારે માલતી દીકરી લગ્ન કરાવીને સાસરીમાં વિદાય કરવાની વાત કરી રહી હતી ત્યારે તેણે પોતાની પીડાને દીકરી સામે જાહેર ન થવા દીધી જેથી તેને કોઈ દુખ ન થાય.

સુલેખા સ્વતંત્ર વિચારો ધરાવતી છોકરી હતી અને તેનો ઉછેર પણ ખૂબ આધુનિક વાતાવરણમાં થયો હતો. તેની માએ ક્યારેય કોઈ પણ વાતે તેની પર પ્રતિબંધ મૂક્યા નહોતા. જેાકે સુલેખાએ પણ પોતાની માને હંમેશાં સ્વતંત્ર અને સંઘર્ષપૂર્ણ જીવન જીવતા જેાઈ હતી. એવું પણ નહોતુું કે તેણે પોતાની માની તકલીફોનો અંદાજ નહોતો. તે ખૂબ સારી રીતે જાણતી હતી કે ભલે ને ગમે તે થાય, ગમે તેટલા દુખ વેઠવા પડે, તે વેઠી લેશે, પણ પોતાની તકલીફ ક્યારેય તેની સામે વ્યક્ત નહીં કરે.
સુલેખા દ્વારા આ રીતે લગ્નની વાતનો વારંવાર ઈન્કાર કરવા પર માલતી ભાવુક થઈને કહેતી, ‘‘અરે બેેટા, તું કેમ નથી સમજતી… તને જેાઈને કેટલા સપનાં સજાવી રાખ્યા છે હું અને તું પણ ક્યાં સુધી મારી સાથે આ રીતે રહીશ… એકને એક દિવસ તારે પણ આ ઘરમાંથી વિદાય થવું પડશે.’’ અને ત્યાર પછી હસીને આગળ કહેતી, ‘‘તને એક સારો જીવનસાથી મળે તેમાં મારો પણ સ્વાર્થ છુપાયેલો છે… હું પણ ક્યાં સુધી તારી સાથે રહીશ. એકને એક દિવસે હું પણ આ દુનિયાને અલવિદા કહેવાની છું ને… પછી તું તારી જિંદગી એકલી કેવી રીતે પસાર કરીશ?’’ કહેતા તેમનું ગળું ભરાઈ આવ્યું.
યોગેન્દ્ર એક ભણેલોગણેલો છોકરો છે અને એક પ્રાઈવેટ કંપનીમાં મેનેજર છે. તેના પરિવારમાં તેના પિતા, ભાઈભાભી ઉપરાંત તેના દાદી છે જે ૮૦-૮૫ વર્ષના છે. માલતીને પોતાની દીકરી માટે આ સંબંધ ખૂબ ગમ્યો હતો. તેમને લાગ્યું હતું કે તેમની દીકરી આ મોટા પરિવારમાં ખુશહાલ જિંદગી જીવશે… જ્યારે અહીં તેમના સિવાય બીજું કોઈ નહોતું તેના સુખદુખમાં ભાગીદાર થવા… જ્યારે ત્યાં મોટા પરિવારમાં પોતાની દીકરીને કોઈ પણ વાતની કોઈ ખોટ નહીં પડે અને આમ વિચાર્યા પછી તેમણે પોતાની દીકરીનો સંબંધ નક્કી કરી દીધો.
માલતીએ પોતાની જીવનભરની બચત ત્યાં સુધી કે બધા ઘરેણાં લગ્નના ખર્ચ માટે વેચી દીધા, જેથી દીકરીને ખૂબ ધામધૂમથી સાસરીમાં વિદાય કરી શકે. લગ્નમાં દીકરીના સાસરિયાને કોઈ મુશ્કેલી ન પડે તેનું પણ ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવ્યું હતું. આખરે તેમને એક જ દીકરી હતી અને તેના માટે તેમણે વર્ષોથી એકએક પાઈ બચત કરીને રાખી હતી.

વિદાય સમયે સુરેખાની આંખમાંથી આંસુ બંધ થવાનું નામ નહોતા લેતા. તેમણે ધૂંધળી આંખે મા અને તેના ઘર તરફ જેાયું, જેમાં તેનું બાળપણ પસાર થયું હતું.
‘‘અરે, પાલવને માથા પર રાખ.’’ સાસરીમાં ગૃહપ્રવેશ સમયે કોઈએ જેારથી ચિડાતા કહ્યું અને ત્યારપછી તેનો માથા પરનો પાલવ તેના નાક સુધી ખેંચી દીધો.
તેની આંખો પાલવ પાછળ ઢંકાઈ ગઈ અને તેણે કહ્યું, ‘‘હવે હું કેવી રીતે જેાઈ શકીશ…’’
તે સમયે અચાનક તેણે પોતાની સામે આસામની સાડીમાં નાક સુધી ઘૂંઘટમાં પોતાની જેઠાણીને જેાઈ, જેણે વડીલોની સામે શિષ્ટાચારની પરંપરાનું રક્ષણ કરવાના હેતુથી ઘૂંઘટ પોતાના નાક સુધી ખેંચી રાખ્યો હતો.
‘‘તને શું તારી માએ શીખવ્યું નથી કે વડીલો સામે ઘૂંઘટમાં રહેવું જેાઈએ?’’ આ તેના સાસુનો અવાજ હતો.
‘‘તમે મારી માના ઉછેર પર સવાલ ન ઉઠાવો.’’ સુલેખાના અવાજમાં થોડી કઠોરતા આવી ગઈ.
‘‘તું મારી મા સાથે વિવેકથી વાત કર.’’ યોગેન્દ્રએ ગુસ્સાથી સુલેખા તરફ જેાતા બૂમ પાડી.
સુલેખાએ પણ ગુસ્સામાં યોગેન્દ્ર સામે જેાયું.
‘‘અરે નવી વહુ દરવાજા પર ક્યાં સુધી ઊભી રહેશે… તેને અંદર કેમ કોઈ લઈને નથી આવતું.’’ દાદી સાસુએ સામેના રૂમ પર પડેલા પલંગ પરથી બેઠાંબેઠાં બૂમ પાડી. દરવાજા પર જે કંઈ થઈ રહ્યું હતું તેને સાંભળવામાં તેઓ અસમર્થ હતા. આમ પણ તેમના કાને તેમના શરીરના બીજા અંગોની જેમ સાથ આપવાનું છોડી દીધું હતું. તેમનું મોત ઘણી વાર આવીને દરવાજા પરથી પાછું ફરી ગયું હતું, કારણ કે તેમને તેમના નાના પૌત્રના લગ્ન જેાવા હતા.
પોતાની લાંબી ઉંમર તથા ઘરની પ્રગતિ માટે તેઓ ઘણી વાર મોટામોટા પંડિતોને બોલાવીને કર્મકાંડ કરાવી ચૂક્યા હતા, જેથી પોતાના મોતને ટાળી શકાય.

આ જ પંડિતોમાંથી કોઈ એકે ક્યારેક ભવિષ્યવાણી કરી હતી કે તેમના નાના પૌત્રના લગ્ન પછી તેમનું મૃત્યુ લગભગ નક્કી છે અને તેને ટાળવાનો એકમાત્ર ઉપાય એ છે કે જે છોકરીના નાક પર તલ હોય તે છોકરી સાથે તેમના નાના પૌત્રના લગ્ન કરાવવામાં આવે. તેથી સુલેખાના નાક પર તલ હોવું આ ઘરની પુત્રવધૂ બનવા માટેનું સર્ટિફિકેટ બની ગયું હતું, જે દાદાજી દ્વારા આપવામાં આવ્યું હતું. હવે તેમને બેચેની એ વાતની થઈ રહી હતી કે પંડિત દ્વારા જણાવવામાં આવેલા મુહૂર્તમાં નવી વહુનો ગૃહપ્રવેશ થવો જેાઈએ, નહીં તો કોઈને કોઈ અનિષ્ટ થશે.
પરંતુ ઘૂંઘટ પર છેડાયેલા આ વિવાદે હવે થોડી વધારે ઉગ્રતા ધારણ કરી લીધી હતી.
‘‘તમે મારી સાથે આ રીતે વાત કેવી રીતે કરી શકો છો?’’ સુલેખા ગુસ્સામાં બૂમ પાડતા બોલી.
‘‘તારે તારા પતિ સાથે કેવી રીતે વાત કરવી જેાઈએ તે પણ તારી માએ તને નથી શીખવ્યું?’’ ઘૂંઘટની અંદરથી સુલેખાની જેઠાણીએ આગમાં ઘી નાખતા કહ્યું.
‘‘અરે તેનામાં પતિ સાથે કેવી રીતે વાત કરવી તેનો પણ વિવેક નથી.’’ સુલેખાની સાસુએ ગુસ્સામાં કહ્યું.
‘‘તમે મને વિવેક ન શીખવો.’’ સુલેખાનો ઊંચો સ્વર વધારે ઊંચો થઈ ગયો.
‘‘પહેલા તો તમે તમારા દીકરાને એક મહિલા સાથે કેવી રીતે વાત કરવી તે શીખવો…’’
‘‘સુલેખા…’’ યોગેન્દ્રે ગુસ્સામાં બૂમ પાડી.
‘‘બૂમો ન પાડો… બૂમો પાડતા મને પણ આવડે છે.’’ સુલેખાએ પણ તે જ અંદાજમાં બૂમ પાડતા કહ્યું.
‘‘તેનામાં સંસ્કાર નામની વસ્તુ જ નથી… પતિની સામે બોલે છે.’’ સાસુએ ઠપકો આપતા કહ્યું.
‘‘તમારા લોકોમાં શું સંસ્કાર છે… નવી વહુ સાથે આ રીતે વાત કરો છો?’’ સુલેખાએ કહ્યું.
‘‘તું હવે મર્યાદા ઓળંગી રહી છે…’’ યોગેન્દ્રે બૂમ પાડી.
‘‘અને તમે લોકો પણ મારી મર્યાદા મને ન શીખવો.’’ સુરેખાએ કહ્યું.
‘‘સુરેખા…’’ અને યોગેન્દ્રનો સુલેખા પર હાથ ઊઠી ગયો.
સુલેખા ગુસ્સામાં તમતમી ઊઠી, સાથે તેની આંખમાંથી આંસુની ધારા વહેવા લાગી, સાથે બળવો પણ જાગૃત થઈ ગયો.

આ સમયે અચાનક તેના પગ થોડા લથડાયા અને નીચે મૂકેલા તાંબાના કળશ સાથે પગ અથડાતા તે ઊછળીને સીધો દાદી સાસુના માથામાં જઈને અથડાયું અને દાદી સાસુ આ આકસ્મિક બનેલી ઘટનાથી બેભાન થઈને પલંગ પર ફસડાઈ પડ્યા. પછી ચારેય બાજુ બુમરાણ મચી ગઈ.
‘‘જુઓ તો ખરા આ નવી વહુના લક્ષણ… કેવું વર્તન છે તેનું. ગુસ્સામાં દાદીને કળશ મારી દીધો.’’ લોકો ગણગણાટ કરવા લાગ્યા.
સુલેખાએ નજર ઊંચી કરીને જેાયું તો સામેના રૂમમાં પલંગ પર દાદીસાસુ અર્ધબેભાન અવસ્થામાં પડ્યા હતા. તેમનું માથું એક તરફ ઢળી પડેલું હતું. આ દશ્ય જેાઈને સુલેખાના શ્વાસ પણ એક પળ માટે અટકી ગયા.
‘‘અરે હાય, આ તેં શું કરી દીધું.’’ સુલેખાની જેઠાણી માથાના પાલવને પાછળ ખેંચીને દાદી સાસુ તરફ દોડી.
સુલેખાને આ સમયે પોતાની જેઠાણીનો ચહેરો દેખાયો. તેના હોઠ પર લાલ ઘેરા રંગની લિપસ્ટિક લગાવેલી હતી અને સાડીના મેચિંગની બિંદી પોતાના મોટા કપાળ પર તેણે લગાવી રાખી હતી. આંખો પર નીલા રંગનો આઈશેડો પણ લગાવ્યો હતો, તેમજ ગળામાં વજનદાર હાર લટકાવી રાખ્યો હતો. તેનો આ શણગાર તેના શણગારપ્રિય હોવાનું પ્રમાણ દર્શાવી રહ્યો હતો.
જેાકે સુલેખા પણ દાદી સાસુની સ્થિતિ જેાઈને ગભરાઈ ગઈ હતી અને તેમને સંભાળવાની કોશિશમાં પોતાના પગ આગળ વધારે તે પહેલાં યોગેન્દ્રએ તેનો હાથ પકડીને જેારથી ખેંચી અને પાછળની તરફ ધકેલી દીધી. આ સમયે તેણે પાછળની દીવાલ પર પોતાના હાથ ટેકવીને પોતાને પડતા બચાવી લીધી.
‘‘કોઈ જરૂર નથી તેમની પાસે જવાની. જ્યાં છે ત્યાં જ ઊભી રહે.’’ યોગેન્દ્રએ આ વાત કોઈ ભાવ વિના કહી.
પતિના આ વ્યવહારથી તેનું મન દુખી થઈ ગયું. પછી તે ગમે તે રીતે દીવાલના ટેકે ત્યાં જ ઊભી રહી ગઈ. તેની આંખોમાંથી આંસુ વહેવા લાગ્યા. તે મનોમન વિચારવા લાગી કે જે સંબંધની શરૂઆત આટલા અપમાન અને દુખની સાથે થઈ રહી હોય, તે સંબંધમાં હવે રહ્યું જ છે શું. જે વ્યક્તિ આજે એક નવા જીવનની શરૂઆતમાં પહેલા આ રીતે તેનું અપમાન કરી રહ્યો છે, જે માનસિકતાનું પ્રદર્શન પોતાના પતિ અને તેના પરિવારજનોએ કર્યું તે જેાઈને તેને લાગ્યું કે કેટલી મૂર્ખ વિચારધારા છે આ લોકોની. આવી માનસિકતા ધરાવતા લોકો સાથે તે પોતાની જિંદગી તો નહીં જીવી શકે. હવે તેના માટે અહીં વધારે રોકાવું મુશ્કેલ થઈ રહ્યું હતું અને સૌથી વધારે તકલીફ પહોંચાડી રહી હતી તે વાત એ હતી કે પતિ યોગેન્દ્રનો તેના પ્રત્યેનો વ્યવહાર. તે કેટલા બધા સુંદર સપનાં સજાવીને પોતાની માના ઘરેથી વિદાય થઈ હતી. પતિની જીવનસાથીની જે છબિ તેણે મનમાં સજાવી હતી તે હવે એક ઝાટકામાં વેરણછેરણ થતી તેને દેખાઈ રહી હતી.

ચારેય તરફ કોલાહલ મચી ગયો હતો. એટલામાં કોઈ ડોક્ટરને બોલાવીને લાવ્યું. અડધો કલાક તપાસ્યા પછી ડોક્ટરે જણાવ્યું, ‘ચિંતાની કોઈ વાત નથી, બધું ઠીકઠાક છે. મેં દવા આપી દીધી છે, જલદી તેઓ ભાનમાં આવી જશે.’’
જેાકે દાદીસાસુ મોતના મોંમાંથી બચી ગયા હતા.
‘‘હવે શું ત્યાં જ ઊભા રહેવું છે મહારાણી… કોઈ તેને અંદર લઈ આવો.’’ સાસુએ ખૂબ ગુસ્સામાં ઊંચા અવાજે કહ્યું.
‘‘ના, હવે હું આ ઘરમાં પગ મૂકવાની નથી.’’ સુલેખાએ મક્કમ સ્વરમાં કહ્યું.
‘‘શું કહ્યું… કેવી કુલક્ષણી છે આ… હજી પણ કંઈ બાકી રહી ગયું છે કે શું…’’ સાસુએ ગુસ્સામાં ગરજતા કહ્યું.
‘‘હવે વધારે નાટક ન કર… ચાલ અંદર આવી જા…’’ યોગેન્દ્રએ જેારથી તેનો હાથ ખેંચતા કહ્યું.
‘‘ના, હવે હું તમારા ઘરમાં એક પળ માટે પણ રોકાઈશ નહીં.’’ કહેતા સુલેખાએ એક ઝાટકે યોગેન્દ્રના હાથમાંથી પોતાનો હાથ છોડાવી લીધો. ‘‘જે વ્યક્તિએ મારી પર હાથ ઉપાડ્યો, જેના ઘરમાં મારું આટલું અપમાન થયું ત્યાં હું એક પળ પણ ન રોકાઈ શકું.’’ કહીને સુલેખા દરવાજામાંથી બહાર નીકળીને પોતાની માના ઘરે જવા ચાલી નીકળી.
સુલેખા મનોમન વિચારી રહી હતી કે જે સંબંધમાં માનસન્માન ન હોય તે સંબંધને જીવનભર કેવી રીતે નિભાવી શકાય. જે પરંપરા એક મહિલાના મુક્તપણે જીવવા પર પ્રતિબંધ મૂકતી હોય, જે સંબંધમાં પતિ મનફાવે તેવો વ્યવહાર કરતો હોય અને પત્નીના કંઈ પણ બોલવા પર પ્રતિબંધ હોય તેવા સંબંધ કરતા તો એકલા જ જિંદગી જીવવી વધારે સારી છે. આમ પણ માએ પૂરી જિંદગી એકલા પસાર કરી છે ને પપ્પાના સહારા વિના… તેમણે મારા માટે પોતાની બધી ખુશીનું બલિદાન આપી દીધું છે અને પૂરી જિંદગી મને આધાર આપ્યો છે, તો પછી હવે હું પણ તેમનો આધાર બનીશ.’’ •

સુંદર સંબંધ

વાર્તા – ગરિમા પંકજ

૧૨ વર્ષની સ્વરા સાંજે રમીને પાછી આવી. ડોરબેલ વગાડ્યો ત્યારે સામે કોઈ અજાણ્યા યુવકને જેાઈને આશ્ચર્યમાં પડી ગઈ. ત્યાં સુધીમાં અંદરથી તેની મા સુદીપા બહાર આવી અને હસીને દીકરીને કહ્યું, ‘‘બેટા, આ તારી મમ્માના ફ્રેન્ડ અવિનાશ અંકલ છે. નમસ્તે કરો.’’
‘‘નમસ્તે મમ્માના ફ્રેન્ડ અંકલ.’’ કહીને ધીરેથી હસીને તે પોતાના રૂમમાં ચાલી ગઈ અને હસીને કંઈક વિચારવા લાગી.
થોડી વાર પછી તેનો ભાઈ વિરાજ પણ ઘરે આવ્યો. તે સ્વરાથી ૨-૩ વર્ષ મોટો હતો.
વિરાજને જેાતા જ સ્વરાએ પ્રશ્ન કર્યો, ‘‘ભાઈ, તમે મમ્માના ફ્રેન્ડને મળ્યા?’’
‘‘હા મળ્યો, ખૂબ યંગ અને ચાર્મિંગ છે. તે ૨ દિવસ પહેલાં પણ આવ્યા હતા. તે દિવસે તું ક્યાં હતી?’’
‘‘આ બધું છોડો ભાઈ. તમે મને એ જણાવો કે, તે મમ્માના બોયફ્રેન્ડ થયા ને?’’
‘‘આ શું કહી રહી છે પાગલ, તે માત્ર ફ્રેન્ડ છે. એ વાત અલગ છે કે આજ સુધી મમ્માની સાહેલીઓ ઘરે આવતી હતી. પહેલી વાર કોઈ છોકરા સાથે મિત્રતા કરી છે મમ્માએ.’’
‘‘એ તો હું કહી રહી છું કે તે બોય પણ છે અને મમ્માના ફ્રેન્ડ પણ એટલે તેઓ બોયફ્રેન્ડ થયા ને.’’ સ્વરાએ હસીને કહ્યું.
‘‘વધારે મગજ ન દોડાવ. હવે ભણવા બેસી જા.’’ વિરાજે તેના પર રોફ જમાવતા કહ્યું.
થોડી વાર પછી અવિનાશ ચાલ્યો ગયો ત્યારે સુદીપાની સાસુએ પોતાના રૂમમાંથી બહાર આવતા થોડા નારાજગીભર્યા સ્વરમાં કહ્યું, ‘‘વહુ, શું વાત છે, તારો આ બોયફ્રેન્ડ હવે અવારનવાર ઘરે આવવા લાગ્યો છે?’’
‘‘અરે ના મમ્મી તે બીજી વાર આવ્યો છે અને તે પણ ઓફિસના કામ બાબતે.’’
‘‘પરંતુ વહુ તું તો કહેતી હતી કે તારી ઓફિસમાં મોટાભાગની મહિલાઓ છે અને જે પુરુષ છે તે મોટી ઉંમરના છે, જ્યારે આ છોકરો તારાથી નાનો દેખાઈ રહ્યો છે.’’
‘‘મમ્મી અમે સરખી ઉંમરના છીએ. અવિનાશ મારાથી માત્ર ૪ મહિના નાનો છે, એક્ચ્યુઅલી અમારી ઓફિસમાં અવિનાશની હમણાં જ ટ્રાન્સફર થઈ છે. પહેલા તે હેડ ઓફિસ મુંબઈમાં હતો, તેથી તેનું પ્રેક્ટિકલ નોલેજ ખૂબ વધારે છે. ક્યારેક કોઈ મદદની જરૂર પડે છે ત્યારે તે તરત મદદ કરવા તૈયાર થઈ જાય છે. તેના આ સ્વભાવના લીધે ખૂબ જલદી બધાનો મિત્ર બની ગયો છે. સારું મમ્મી, હવે કહો આજે જમવામાં શું બનાવું?’’
‘‘તને ગમતું કંઈ પણ બનાવી લે વહુ, પણ સાંભળ છોકરાઓ સાથે જરૂર કરતા વધારે હળવુંમળવું સારી વાત નથી.. હું તારા ભલા માટે કહી રહી છું વહુ બેટા.’’
‘‘અરે મમ્મી તમે ચિંતા ન કરો. અવિનાશ ખૂબ સારો છોકરો છે.’’ કહેતા હસતાંહસતાં સુદીપા અંદર જતી રહી, પરંતુ સાસુના ચહેરા પર અણગમો જળવાઈ રહ્યો હતો.

રાત્રે જ્યારે સુદીપાનો પતિ અનુરાગ ઘરે આવ્યો ત્યારે જમ્યા પછી સાસુએ અનુરાગને પોતાના રૂમમાં બોલાવ્યો અને ધીમા અવાજમાં તેણે અવિનાશ વિશે બધું જણાવી દીધું.
અનુરાગે માને સમજાવવાની કોશિશ કરી, ‘‘મા આજના સમયમાં મહિલા અને પુરુષની મિત્રતા સામાન્ય વાત છે. આમ પણ તમે જાણો છો કે સુદીપા કેટલી સમજદાર છે. તમે ટેન્શન કેમ લો છો?’’
‘‘બેટા મારા આ વૃદ્ધ શરીરે એટલી મોટી દુનિયા જેાઈ છે કે તું વિચારી પણ ન શકે. મહિલાપુરુષની મિત્રતા એટલે ઘી અને આગની મિત્રતા અને આગને પ્રજ્જ્વલિત થતા વાર નથી લાગતી. મારી ફરજ હતી તને સમજાવવાની, તેથી તને સમજાવી દીધું.’’
‘‘ડોન્ટ વરી મા એવું કંઈ જ નહીં થાય. સારું હવે હું જાઉં છું ઊંઘવા.’’ અવિનાશ મા પાસેથી ઊઠીને આવી ગયો, પરંતુ કયાંક ને ક્યાંક તેમની કહેલી વાત લાંબા સમય સુધી તેના મનમાં ચકરાવા લાગી. જેાકે તે સુદીપાને ખૂબ પ્રેમ કરતો હતો અને તેની પર તેને પૂરો વિશ્વાસ હતો, પરંતુ આજે જે રીતે માએ શંકા વ્યક્ત કરી હતી તે વાતને સંપૂર્ણપણે ઈગ્નોર કરી શકતો નહોતો.
રાત્રે જ્યારે ઘરના બધા કામ પતાવીને સુદીપા રૂમમાં આવી ત્યારે અવિનાશે તેને છંછેડતા કહ્યું, ‘‘મા કહેતી હતી કે આજકાલ તમારી કોઈ છોકરા સાથે મિત્રતા થઈ ગઈ છે અને તે આપણા ઘરે પણ આવે છે.’’
પતિના ભાવને સમજતા સુદીપાએ પણ તે જ અંદાજમાં જવાબ આપ્યો, ‘‘હા, તમે સાચું સાંભળ્યું છે. એમ તો મા એમ પણ કહી રહ્યા હશે કે ક્યાંક મને તેની સાથે પ્રેમ ન થઈ જાય અને હું તમને ચીટ કરવા ન લાગું.’’
‘‘હા માનું વિચારવું એ જ છે, પરંતુ મારું નથી. ઓફિસમાં મારે પણ મહિલા સહકર્મીઓ સાથે વાત કરવી પડે છે, પરંતુ તેનો અર્થ એ નથી કે હું બીજું કંઈ વિચારું. હું મજાક કરી રહ્યો હતો.’’
‘‘આઈ નો, એન્ડ આઈ લવ યૂ.’’ પ્રેમથી સુદીપાએ કહ્યું.
‘‘ઓહ ચાલો આ બહાને આ શબ્દો આટલા દિવસ પછી સાંભળવા મળ્યા.’’ અવિનાશે તેને આલિંગનમાં લેતા કહ્યું.

સુદીપા ખડખડાટ હસી પડી. પછી બંને લાંબા સમય સુધી પ્રેમભરી વાત કરતા રહ્યા.
આ રીતે સમય પસાર થવા લાગ્યો. અવિનાશ ઘણું ખરું સુદીપાના ઘરે આવતોજતો રહેતો હતો. ક્યારેક-ક્યારેક તેઓ ક્યાંક બહાર જતા હતા. જેાકે અનુરાગને કોઈ આપત્તિ નહોતી, તેથી સુદીપા પણ પોતાની આ મિત્રતાને એન્જેાય કરવા લાગી હતી. સાથે ઓફિસના કામ પણ સરળતાથી પતી જતા હતા.
હવે સુદીપા ઓફિસ સાથે ઘરને પણ ખૂબ સારી રીતે સંભાળી લેતી હતી. તેથી આ બાબતે પણ અનુરાગને પત્ની સામે કોઈ ફરિયાદ નહોતી.
પરંતુ મા ઘણી વાર દીકરાને ટોકતી રહેતી, ‘‘આ સારું નથી થઈ રહ્યું અનુરાગ. તને ફરીથી કહી રહી છું, તારી પત્નીને બીજા કોઈની સાથે આટલી નજીક જવા દેવી સારી વાત નથી બેટા.’’
‘‘અરે મા, એક્ચ્યુઅલી સુદીપા ઓફિસના કામમાં અવિનાશની હેલ્પ લે છે. બંને એક જ ફિલ્ડમાં કામ કરી રહ્યા છે અને એકબીજાને સારી રીતે સમજે છે, તેથી સ્વાભાવિક છે કે કામની સાથેસાથે થોડો સમય સાથે પસાર કરી લે છે. તેમાં તેને ટોકવામાં મને ઠીક નથી લાગતું. મા અને તારી વહુ આટલું કમાય પણ છે ને. યાદ કર મા જ્યારે સુદીપા ઘરે રહેતી હતી ત્યારે ઘર ચલાવવા માટે આપણને મુશ્કેલી પડતી હતી. આખરે બાળકોને પણ સારું શિક્ષણ આપી શકાય તેના માટે સુદીપાનું નોકરી કરવું જરૂરી છે. વળી તે ઘર સંભાળ્યા પછી કામ કરવા બહાર જઈ રહી છે, તેથી નાનીનાની વાતમાં તેને રોકટોક કરવી સારી નથી લાગતી.’’
‘‘બેટા, હું તારી વાત સમજી રહી છું, પરંતુ તું મારી વાત નથી સમજતો. જેા થોડું નિયંત્રણ પણ જરૂરી છે દીકરા, નહીં તો ક્યાંક પાછળથી તારે પસ્તાવું ન પડે.’’ માએ મોં બનાવતા કહ્યું.
‘‘ઠીક છે મા હું વાત કરીશ.’’ કહીને અનુરાગ ચુપ થઈ ગયો.
એક જ વાતને વારંવાર કહેવામાં આવે તો તે ક્યાંક ને ક્યાંક મગજ પર અસર કરે છે. આવું જ કંઈક અનુરાગ સાથે પણ થવા લાગ્યું હતું. જ્યારે કામના બહાને સુદીપા અને અવિનાશ શહેરની બહાર જતા ત્યારે અનુરાગનું દિલ બેચેન થઈ જતું. ઘણી વાર તેને લાગતું કે સુદીપાને અવિનાશ સાથે બહાર જતા રોકે અથવા ઠપકો આપે, પરંતુ તે આવું કરી શકતો નહોતો. આખરે તેની ગૃહસ્થીની ગાડી સારી રીતે દોડી રહી હતી, તેની પાછળ ક્યાંક ને ક્યાંક સુદીપાની મહેનત હતી.

બીજી તરફ દીકરા પર પોતાની વાતની અસર ન થતી જેાઈને અનુરાગના માબાપે પોતાના પૌત્ર અને પૌત્રી એટલે કે બાળકોને ઉશ્કેરવા શરૂ કરી દીધા. પછી એક દિવસ બંને બાળકોને બેસાડીને તે તેમને સમજાવવા લાગ્યા, ‘‘જુઓ દીકરાઓ તમારી મમ્માની અવિનાશ અંકલ સાથે મિત્રતા થોડી વધારે વધી રહી છે. શું તમને બંનેને નથી લાગતું કે મમ્મા તમને અથવા પપ્પાને પોતાનો પૂરો સમય આપવાના બદલે અવિનાશ અંકલ સાથે બહાર ફરવા ચાલી જાય છે?’’
‘‘દાદી મમ્મા ફરવા નહીં, પરંતુ ઓફિસના કામથી અવિનાશ અંકલ સાથે જાય છે.’’ વિરાજે વિરોધ કર્યો.
‘‘ભાઈની વાત જવા દો દાદી, પરંતુ મને પણ એવું લાગે છે કે જાણે મમ્મા સાચે અમને ઈગ્નોર કરવા લાગી છે. જ્યારે જુઓ ત્યારે તે અંકલ અમારા ઘરે આવી જાય છે અથવા આવીને મમ્માને લઈ જાય છે. આ યોગ્ય નથી.’’
‘‘હા દીકરા, હું તેથી જ કહી રહી છું કે થોડું ધ્યાન આપ. તારી મમ્માને કહે કે પોતાના મિત્ર સાથે નહીં, પરંતુ તમારી સાથે સમય પસાર કરે.’’
તે દિવસે રવિવાર હતો. બાળકોના કહેવા પર સુદીપા અને અનુરાગ તેમને લઈને વોટરપાર્ક જવાના હતા.
બપોરે ઊંઘીને જેવા બંને બાળકો તૈયાર થવા લાગ્યા ત્યારે માને ન જેાતા દાદી પાસે પહોંચી ગયા પછી કહ્યું, ‘‘દાદી મમ્મા ક્યાં છે… દેખાતી નથી?’’
‘‘તમારી મા તો ગઈ છે પોતાના ફ્રેન્ડ સાથે.’’
‘‘તેનો અર્થ એ કે અવિનાશ અંકલ સાથે?’’
‘‘હા.’’ દાદીએ કહ્યું.
‘‘પરંતુ તેને અમારી સાથે આવવાનું હતું. શું અમારા કરતા બોયફ્રેન્ડ વધારે મહત્ત્વનો થઈ ગયો છે?’’ કહેતા સ્વરાએ પોતાનું મોં ફુલાવી દીધું. વિરાજ પણ ઉદાસ થઈ ગયો.

લોઢું ગરમ જેાઈને દાદીએ હથોડો મારી દેવાના આશયથી કહ્યું, ‘‘આ વાત હું કહી રહી છું આટલા સમયથી કે સુદીપા માટે પોતાના બાળકો કરતા વધારે મહત્ત્વપૂર્ણ તે પારકો માણસ બની ગયો છે. તારા બાપની સમજમાં કઈ આવતું નથી.’’
‘‘મા પ્લીઝ એવું કંઈ જ નથી. કોઈ જરૂરી કામ આવી ગયું હશે.’’ અનુરાગે સુદીપાના બચાવમાં કહ્યું.
‘‘પરંતુ પપ્પા, અમારું દિલ રાખવા કરતા બીજું કયું જરૂરી કામ હોઈ શકે છે ભલા?’’ કહેતા વિરાજ ગુસ્સામાં ઊભો થઈ ગયો અને પોતાના રૂમમાં ચાલ્યો ગયો અને અંદરથી દરવાજેા બંધ કરી દીધો.
સ્વરાએ પણ ચિડાઈને કહ્યું, ‘‘લાગે છે મમ્માને હવે અમારા કરતા વધારે પ્રેમ અવિનાશ અંકલ સાથે થઈ ગયો છે.’’ પછી તે પણ પગ પછાડતી પોતાના રૂમમાં ચાલી ગઈ.
સાંજે જ્યારે સુદીપા પાછી આવી ત્યારે ઘરમાં બધાનો મૂડ ઓફ હતો. સુદીપાએ બાળકોને સમજાવવાની કોશિશ કરતા કહ્યું, ‘‘તમારા અવિનાશ અંકલના પગમાં ગંભીર ઈજ થઈ હતી, તેથી હું તેમને લઈને હોસ્પિટલ ગઈ હતી.’’
‘‘મમ્મા આજે અમે તમારું કોઈ જ બહાનું સાંભળવા નથી ઈચ્છતા. તમે તમારું વચન તોડ્યું છે અને તે પણ અવિનાશ અંકલ માટે થઈને. હવે અમારે કોઈ વાત નથી સાંભળવી.’’ કહેતા બંને ભાઈબહેન ત્યાંથી ઊભા થઈને ચાલ્યા ગયા.
સ્વરા અને વિરાજ માની અવિનાશ સાથેની આ આત્મીયતાને પસંદ કરતા નહોતા. તે હવે પોતાની જ માથી દૂરદૂર રહેવા લાગ્યા હતા. ગરમીની રજાઓ પછી બાળકોની સ્કૂલ ખૂલી ગઈ અને વિરાજ પણ પોતાની હોસ્ટેલ ચાલ્યો ગયો.
બીજી તરફ સુદીપાના સાસુસસરાએ આ મિત્રતાનો ઉલ્લેખ તેના માબાપ સામે પણ કર્યો. સુદીપાના માબાપ પણ આ મિત્રતાની વિરોધમાં જ હતા. પછી માએ સુદીપાને સમજવ્યું ત્યારે પપ્પાએ આ અનુરાગને સલાહ આપી કે તેણે આ કિસ્સામાં સુદીપા પર થોડી કડકાઈ દાખવવી જેાઈએ અને અવિનાશની સાથે બહાર જવાની મંજૂરી ક્યારેય ન આપવી જેાઈએ.

આ સમયગાળામાં સ્વરાની મિત્રતા સોસાયટીના જ એક છોકરા સુજય સાથે થઈ ગઈ. તે સ્વરાથી ૨-૪ વર્ષ મોટો હતો એટલે કે તેના ભાઈ વિરાજની ઉંમરનો હતો. તે જૂડોકરાટેમાં ચેમ્પિયન અને ફિટનેસ ફ્રીક છોકરો હતો. સ્વરા તેની બાઈક રેસિંગથી પણ ખૂબ પ્રભાવિત હતી. તે બંને એક જ સ્કૂલમાં ભણી રહ્યા હતા, તેથી સાથે સ્કૂલે જવાઆવવા લાગ્યા. જેાકે સુજય બીજા છોકરાઓ જેવો નહોતો. તે સ્વરાને બધી વાત જણાવતો હતો. તેને સેલ્ફ ડિફેન્સની ટ્રેનિંગ આપતો અને સ્કૂટી ચલાવતા પણ શીખવતો. હવે સ્વરાને સુજય સાથે ખૂબ ગમવા લાગ્યું હતું.

એક દિવસ સ્વરા સુજયને પોતાની સાથે ઘરે લઈને આવી. સુદીપાએ તેને સારી રીતે આવકાર આપ્યો. બધાને સુજય સારો છોકરો લાગ્યો, તેથી કોઈએ પણ સ્વરાની વધારે પૂછપરછ ન કરી. હવે સુજય પણ અવારનવાર ઘરે આવવા લાગ્યો. તે સ્વરાના મેથ્સના પ્રોબ્લેમને પણ સોલ્વ કરી દેતો અને તેને જૂડોકરાટે પણ શીખવતો હતો.
એક દિવસ સ્વરાએ સુદીપાને કહ્યું, ‘‘મમ્મા, તમે જાણો છો, સુજય એક સારો ડાન્સર પણ છે. તે કહી રહ્યો હતો કે તે મને ડાન્સ શિખવાડશે.’’
‘‘આ ખૂબ સારી વાત છે. તમે બંને બહાર લોનમાં અથવા પોતાના રૂમમાં જઈને ડાન્સની પ્રેક્ટિસ કરી શકો છો.’’
‘‘મમ્મા તમને અથવા ઘરમાં બીજા કોઈને કોઈ આપત્તિ તો નથી ને?’’ સ્વરાએ પૂછ્યું.
‘‘અરે ના બેટા. સુજય એક સારો છોકરો છે. તે તને સારી વાત શીખવે છે. તમે બંને ક્વોલિટી ટાઈમ સ્પેન્ડ કરો છો, તો પછી અમને આપત્તિ કેમ હોય? બસ બેટા એક વાતનું ધ્યાન રાખજે સુજય અને તું ફાલતુ વાતમાં પોતાનો સમય પસાર ન કરતા. કામની વાત શીખો, હરોફરો, રમો, તેમાં ખોટું કંઈ જ નથી?’’
‘‘ઓકે થેંક્યૂ મમ્મા.’’ કહીને સ્વરા ખુશીખુશી ત્યાંથી ચાલી ગઈ.
હવે સુજય દર રવિવારે સ્વરાના ઘરે આવી જતો અને બંને ડાન્સ પ્રેક્ટિસ કરતા. સમય આ રીતે પસાર થતો ગયો. એક દિવસ સુદીપા અને અનુરાગ કોઈ કામસર બહાર ગયા હતા.

ઘરમાં સ્વરા દાદાદાદી સાથે એકલી હતી. આ સમયે કોઈ કામસર સુજય ઘરે આવ્યો ત્યારે સ્વરા તેની પાસેથી મેથ્સના થોડા પ્રોબ્લેમ સોલ્વ કરવા લાગી. એટલામાં અચાનક સ્વરાને દાદીના જેારજેારથી કણસવાના અને બાથરૂમમાં પડી જવાના અવાજ સંભળાયા.
સાંભળતા સ્વરા અને સુજય દોડીને બાથરૂમ પાસે પહોંચી ગયા. જેાયું તો દાદી ફરસ પર બેભાન પડ્યા હતા. સ્વરાના દાદાને ઓછું સંભળાતું હતું અને તેમના પગમાં પણ તકલીફ હતી. તે પોતાના રૂમમાં ઊંઘી ગયા હતા. સ્વરા ગભરાઈને રડવા લાગી ત્યારે સુજયે તેને હિંમત આપી અને તરત એમ્બ્યુલન્સ માટે ફોન કરી દીધો. સ્વરાએ પોતાના મમ્મીડેડીને ઘટના વિશે ફોન પર જણાવી દીધું. આ સમયગાળામાં સુજય જલદી દાદીને લઈને નજીકની હોસ્પિટલ ભાગ્યો. જેાકે તેણે સૌપ્રથમ પોતાના ઘરેથી થોડા પૈસા મંગાવી લીધા. હોસ્પિટલ પહોંચીને તેણે ખૂબ સમજદારી સાથે દાદીને એડમિટ કરાવી દીધા અને પ્રાથમિક સારવાર શરૂ કરાવી દીધી. હકીકતમાં તેમને હાર્ટએટેક આવ્યો હતો. ત્યાં સુધીમાં સ્વરાના મમ્મીપપ્પા પણ હોસ્પિટલ આવી ગયા.

ડોક્ટરે સુદીપા અને અનુરાગ સામે સુજયના વખાણ કરતા કહ્યું, ‘‘આ છોકરાએ જે સ્ફૂર્તિ અને સમજદારીથી તમારી માને હોસ્પિટલ પહોંચાડ્યા તે ખરેખર વખાણવાલાયક છે. જેા અહીં લાવવામાં મોડું થઈ ગયું હોત તો સમસ્યા ગંભીર થઈ ગઈ હોત અને તેમનો જીવ પણ જેાખમમાં મુકાઈ ગયો હોત.’’
સુદીપાએ આગળ વધીને સુજયને વહાલથી આલિંગનમાં લઈ લીધો. અનુરાગ અને તેના પપ્પાએ પણ ભીની આંખે સુજયનો આભાર માન્યો. બધાની સમજમાં આવી ગયું હતું કે બહારના એક છોકરાએ આજે તેમના પરિવાર માટે કેટલું મોટું કામ કર્યું હતું. થોડા સમય પછી સ્થિતિ સુધરતા સ્વરાના દાદીને હોસ્પિટલમાંથી રજા આપવામાં આવી.
ઘરે પાછા આવતા દાદીએ સુજયનો હાથ પકડીને રડમશ સ્વરમાં કહ્યું, ‘‘આજે મને ખબર પડી ગઈ છે કે મિત્રતાનો સંબંધ આટલો સુંદર હોય છે. તેં મારો જીવ બચાવીને આ વાતનો મને અહેસાસ કરાવી દીધો છે કે મિત્રતાનો અર્થ શું હોય છે?’’
‘‘અરે દાદી, આ મારી ફરજ હતી.’’ સુજયે હસીને કહ્યું.
ત્યારે દાદીએ સુદીપા તરફ જેાઈને શરમભર્યા સ્વરમાં કહ્યું, ‘‘મને માફ કરી દે વહુ. મિત્રતા તો મિત્રતા જ છે, પછી તે બાળકોની હોય કે મોટાની. તારી અને અવિનાશની મિત્રતા પર શંકા કરીને મેં મોટી ભૂલ કરી દીધી છે. આજે હું સમજી શકું છું કે તમારી મિત્રતા પણ કેટલી લાગણી અને પ્રેમભરી હશે. જેાકે અત્યાર સુધી હું સમજી શકી નહોતી.’’
સુદીપાએ આગળ વધીને સાસુને ભેટતા કહ્યું, ‘‘મમ્મી તમે મોટા છો. તમારે મારી માફી માંગવાની જરૂર નથી. તમે અવિનાશને જાણતા નહોતા, તેથી તમારા મનમાં પ્રશ્નો ઊઠી રહ્યા હતા અને તે સ્વાભાવિક પણ હતું, પરંતુ હું તેને ઓળખું છું, તેથી તેની સાથેના સંબંધને છુપાવ્યા વિના તમારી સામે લઈને આવી હતી. એટલામાં દરવાજા પર ટકોરા પડ્યા.
સુદીપાએ દરવાજેા ખોલ્યો તો સામે હાથમાં ગુલદસ્તો અને ફળ લઈને અવિનાશ ઊભો હતો. ડરેલા સ્વરમાં તેણે પૂછ્યું, ‘‘મેં સાંભળ્યું છે કે મમ્મીની તબિયત ખરાબ થઈ ગઈ હતી. હવે કેમ છે તેમને?’’
‘‘બસ તને યાદ કરી રહ્યા હતા.’’ હસતાંહસતાં સુદીપાએ કહ્યું અને તેનો હાથ પકડીને તેને અંદર લઈ આવી. •

મારું ઘર

વાર્તા – રિતુ વર્મા
રંગોળીજ્યારે ઓફિસથી ઘરે પહોંચી ત્યારે આરવે પૂરું ઘર માથા પર ઉઠાવી લીધું હતું. રંગોળીને જેાતા જ તેની મમ્મીએ રાહતના શ્વાસ લીધા અને આરવને તેના ખોળામાં પકડાવતા કહ્યું, ‘‘આ છોકરાએ તો નાકમાં દમ લાવી દીધો છે.
‘‘પલક એક મિનિટ પણ શાંતિથી વાંચી ન શકી.’’
રંગોળી કંઈ જ બોલ્યા વિના આરવને ઊંચકીને વોશરૂમમાં જતી રહી. બહાર આવીને રંગોળીએ ચાનું પાણી ચઢાવ્યું અને ઊભાંઊભાં શાકભાજી પણ કાપી લીધા.
પછી ચા પીતાંપીતાં રંગોળી આરવને ઊંઘાડવાની કોશિશ કરવા લાગી. આરવ ઊંઘમાં આવતા જ રંગોળીની આંખો હજી ઝપકી લઈ રહી હતી. એટલામાં રૂમમાં મમ્મી વાવાઝોડાની જેમ આવ્યા અને કહ્યું, ‘‘રંગોળી, થોડી ઘણી મને પણ મદદ કર્યા કર.’’
‘‘મારા નસીબમાં તો સુખ નથી.’’
‘‘પહેલા બાળકોની જવાબદારી ઉઠાવો અને ત્યાર પછી તેમના બાળકોની.’’
રંગોળીએ થોડું ચોંકતા કહ્યું, ‘‘મમ્મી, આરવને ઊંઘાડતાં મને થોડી ઊંઘી આવી ગઈ હતી.’’
આરવને ઊંઘાડીને વાળ બાંધીને રંગોળી કિચનમાં આવી ગઈ. મમ્મીપપ્પા માટે પરેજીનું ખાવાનું, પાલક માટે હાઈપ્રોટીન ડાયટ અને પોતાના માટે બસ બંનેના ભોજનમાંથી જે બચે તે જ.
જ્યારે રંગોળી રાતની રસોઈ સમેટી રહી હતી, ત્યાં સુધીમાં આરવ ઊઠી ગયો હતો. જેાકે રંગોળીની તો રોજની આ જ દિનચર્યા હતી. મુશ્કેલીથી તેને ૪ કલાકની ઊંઘ મળી હતી.
રંગોળીએ આરવ માટે દૂધ તૈયાર કર્યું અને ધીરેથી પોતાના રૂમનો દરવાજેા બંધ કરી દીધો. જેા આરવનો જરા સરખો પણ અવાજ બહાર જતો તો વહેલી સવારે મમ્મીના માથામાં દુખાવો શરૂ થઈ જતો હતો.
રંગોળીની જિંદગી થોડા સમય પહેલાં સુધી બિલકુલ અલગ હતી. આમ પણ રંગોળી તો હતી બિલકુલ બિનધાસ્ત અને અલમસ્ત, દુનિયાથી બિલકુલ બેફિકર. લાંબું કદ, ઘઉં વર્ણ રંગ, મોટીમોટી આંખ, મદમસ્ત હાસ્ય અને કર્લી વાળ.

કોલેજ અને ઓફિસમાં બધા જ રંગોળીના દીવાના હતા, પરંતુ રંગોળી દીવાની હતી અભયની. અભય તેની સાથે એન્જિનિયરિંગ કોલેજમાં ભણતો હતો. બંનેની મિત્રતા ગાઢ બનીને પ્રેમમાં પરિવર્તિત થઈ હતી.
એક દિવસે રંગોળીના મમ્મીપપ્પા અભયના ઘરે ગયા હતા અને અભયના મમ્મીપપ્પાનું વર્તન જેાઈને તેમણે રંગોળીને ચેતવી હતી, ‘‘બેટા, આવો પ્રેમ લાંબા સમય સુધી ટકતો નથી. આપણે ત્યાં તો પ્રેમ ૨ લોકો વચ્ચે નહીં, પણ ૨ પરિવાર વચ્ચે હોય છે. આપણો અને તેમનો પરિવાર એટલે કે બંનેના પરિવાર ખૂબ અલગ છે.’’
પરંતુ તે સમયે રંગોળીને કંઈ જ સમજાયું નહોતું. આખરે લડીઝઘડીને અને ખૂબ વિનંતી કરીને રંગોળીએ પોતાના પરિવારને મનાવી લીધો હતો.
જેાકે અભયનો પરિવાર પણ અનિચ્છાએ તૈયાર થયો હતો.
જ્યારે રંગોળી અને અભય હનીમૂન પર ગયા ત્યારે રંગોળીને પણ અભયનો વ્યવહાર થોડો વિચિત્ર જરૂર લાગ્યો હતો.

રંગોળી પુરુષમહિલાના સંબંધોથી અત્યાર સુધી અજાણ હતી. અભય કોણ જાણે કેમ પ્રેમક્રીડા દરમિયાન હિંસક થઈ જતો હતો. આ સમયે રંગોળી પૂરી રીતે સંતુષ્ટ પણ થઈ શકતી નહોતી, પરંતુ અભય તરત મોં ફેરવીને ઊંઘી જતો હતો.
હનીમૂનથી પરત આવ્યા પછી પણ અભયના વ્યવહારમાં કોઈ પરિવર્તન નહોતું આવ્યું. રંગોળીની સમજમાં નહોતું આવતું કે આ સ્થિતિમાં તે શું કરે અને આ વિષયે વાત પણ કોની સાથે કરે?
અભયનો પરિવાર વારંવાર રંગોળીને નિમ્ન બતાવતો રહેતો હતો અને અભય ચુપચાપ બધું સાંભળતો રહેતો.
જેા રંગોળી અભય સાથે વાત કરવાની કોશિશ કરતી તો અભય કહેતો, ‘‘મમ્મીપપ્પાએ આપણા નિર્ણયને માન આપ્યું છે. હવે એક વહુ રૂપે તારી જવાબદારી છે કે તું પણ તેમનું દિલ જીતી લે.’’
પછી રંગોળી પણ એક ચક્રવ્યૂહમાં ફસાઈને રહી ગઈ હતી. બસ ઓફિસના એ ૮ કલાક હતા જેમાં તે ખૂલીને શ્વાસ લઈ શકતી હતી.
રાત્રે અભય રંગોળીના શરીરને ચૂંથતો અને ત્યાર પછી પથારીમાં તડપતી છોડી દેતો હતો. બીજી તરફ દિવસે અભયનો પરિવાર રંગોળીના સ્વાભિમાનને કચડતો રહેતો હતો.
રંગોળીની સમજમાં એક વાત આવી ગઈ હતી કે ભલે ને લવ મેરેજ હોય કે એરેન્જ મેરેજ સમજૂતી હંમેશાં છોકરીએ કરવી પડે છે. આ સમયગાળામાં રંગોળી ગર્ભવતી થઈ ગઈ. તેને લાગ્યું કે કદાચ હવે લગ્નજીવનના મૂળ મજબૂત બની જશે, પરંતુ આરવના જન્મ પછી પણ સમસ્યા યથાસ્થિતિ રહી.
હવે રંગોળીની જવાબદારી ખૂબ વધી ગઈ હતી. રાત્રે આરવ અને ઘરની જવાબદારી, જ્યારે દિવસે ઓફિસની, જેાતજેાતામાં તો રંગોળી એક હાડપિંજર જેવી થઈ ગઈ હતી.
લગ્નના દોઢ વર્ષમાં અભય રંગોળી માટે એક સમસ્યા બની ગયો હતો. ધીરેધીરે રંગોળીની સમજમાં આવી ગયું હતું કે પોતાની પૌરુષત્વની નબળાઈને છુપાવવા માટે અભય તેની પર હંમેશાં હાવી રહેતો હતો. રંગોળી પણ ભરપૂર પ્રયાસ કરતી કે તેની કોઈ પણ વાતથી અભયની મર્દાનગીને ઠેસ ન પહોંચે, પરંતુ જ્યારે એક દિવસ થોડું અસહ્ય થઈ ગયું ત્યારે રંગોળી પોતાના સામાન અને આરવને લઈને પોતાના ઘરે આવી ગઈ હતી.
તેને જેાઈને રંગોળીના મમ્મીપપ્પા ચોંકી ગયા. પપ્પાએ તો ગુસ્સામાં કહી દીધું, ‘‘પહેલા પોતાની મરજીથી લગ્ન કર્યા?અને હવે અહીં આવી ગઈ છે. તારી આ હરકતોની પલક પર કેવી અસર થશે?’’
જ્યારે મમ્મીએ થોડીક નરમાશથી કહ્યું, ‘‘થોડા દિવસ અહીં રહેવા દો ને… જુઓ કેટલી કમજેારી આવી ગઈ છે તેનામાં.’’
પરંતુ જ્યારે મમ્મીપપ્પાના ઘરે રહેતા રંગોળીને ૨ મહિના થઈ ગયા ત્યારે સગાંસંબંધી અને પાડોશીના કાન ઊભા થઈ ગયા. દિવસે પાડોશીઓ મમ્મીપપ્પાને કોસતા અને રાત્રે મમ્મીપપ્પા રંગોળીને.’’ હવે ક્યાં સુધી આ રીતે ઘરમાં પડી રહીશ, પોતાના ઘરે જ ને.’’
રંગોળી બધું જ સાંભળીને પણ શાંત રહેતી હતી. હવે આ ઘર તેનું રહ્યું નહોતું? ઘણી વાર રંગોળીને લાગતું કે તેની સ્થિતિ આજે પણ સાસરી જેવી છે. બસ મમ્મીપપ્પાના ઘરમાં રંગોળીના શરીરને કોઈ ચૂંથતું નહોતું, પરંતુ માનસિક શાંતિ અહીં પણ એક પળ નહોતી.

રંગોળી પોતાની સેલરીનો ૭૫ ટકા ભાગ પોતાની મમ્મીને આપતી હતી અને મમ્મી પણ કોઈ પણ જાતના સંકોચ વિના લઈ લેતી હતી?અને કહેતી, ‘‘આજકાલ કેટલી મોંઘવારી છે. દૂધ અને શાકભાજીના ભાવ આકાશને સ્પર્શી રહ્યા છે.’’
‘‘૧ લિટર દૂધ આરવ પી જાય છે.’’
મમ્મીના મોંએથી આ શબ્દો સાંભળીને રંગોળીનું મન દુખી થઈ જતું હતું.
આ જ રીતે પપ્પા પણ અવારનવાર સંભળાવ્યા કરતા, ‘‘અહીં રહે છે, એટલે તારો જીવનનિર્વાહ ચાલી રહ્યો છે, નહીં તો રૂપિયા ૫૦ હજારમાં પણ કંઈ ન થાત.’’
રંગોળી આ વાત સાંભળીને મમ્મીપપ્પાના અહેસાન તળે દબાઈ જતી હતી.
ક્યારેક મમ્મી કહેતી, ‘‘રંગોળી, પલક વિશે વિચારીને મને પૂરી રાત ઊંઘ નથી આવતી… જેની મોટી બહેન પોતાની સાસરી છોડીને બેઠી હોય તે છોકરી સાથે લગ્ન કોણ કરશે?’’
તે સમયે રંગોળીને એવું લાગતું કે જાણે મમ્મીપપ્પાના ઘરે આવીને તેમની સાથે ખૂબ અત્યાચાર ન કર્ર્યોે હોય.

પલક પણ કોઈ કારણ વિના રંગોળીથી દૂરદૂર રહેતી હતી. તેના મગજમાં એ વાત બેસી ગઈ હતી કે જ્યાં સુધી રંગોળી તેમની સાથે રહેશે ત્યાં સુધી તેના લગ્ન નહીં થઈ શકે.
આજે પણ પલકને છોકરાવાળા જેાવા આવી રહ્યા હતા.
રંગોળી જ્યારે ઓફિસે જવા માટે તૈયાર થઈ રહી હતી, ત્યારે મમ્મીએ કહ્યું, ‘‘આજે જલદી આવી જજે, ઘરના કામકાજમાં મને થોડી મદદ કરજે.’’
રંગોળીએ થોડી ચીડ સાથે કહ્યું, ‘‘અરે મમ્મી, આજે તો ઓફિસમાં ઓડિટ છે.’’
મમ્મીએ ગુસ્સામાં કહ્યું, ‘‘હું એકલી તો કેટલું કરું… આરવને સંભાળું કે મહેમાનોને?’’
રંગોળીએ કહ્યું, ‘‘મમ્મી, આજે હું આરવને મારી કોઈ સાહેલીના ઘરે મૂકી દઈશ.’’
સાંભળીને પપ્પાએ ગુસ્સામાં કહ્યું, ‘‘હવેથી આરવ માટે કોઈ ક્રેચની વ્યવસ્થા કરી લેજે… મારી અને તારી માની હવે ઉંમર નથી રહી નાના બાળકની જવાબદારી ઉઠાવવાની.’’
પલક બોલી, ‘‘રંગોળી દીદી તમે સારું એવું કમાઈ લો છો, તેથી આરવ માટે એક મેડ તો રાખી જ શકો છો.’’
ઓફિસમાં જઈને રંગોળીએ જલદીજલદી કામ પતાવી દીધું, પછી હાફ-ડે લેવા માટે જ્યારે તે બોસ પાસે ગઈ ત્યારે બોસે કહ્યું, ‘‘રંગોળી આ મહિનામાં આ તારો બીજેા હાફ-ડે છે.’’
ઘરે આવીને રંગોળીએ ફટાફટ ભજિયાં તળી નાખ્યા, શીરો બનાવી નાખ્યો અને જલદી આરવને લઈને પોતાના રૂમમાં બંધ થઈ ગઈ. રંગોળી મહેમાનોની સામે આવવા નહોતી ઈચ્છતી.
જેાકે આ વખતે પલકની વાત બની ગઈ. જેવી આ વાત જણાવવા મમ્મી રંગોળીના રૂમમાં ગઈ, ત્યારે આરવ તરત રૂમમાંથી બહાર આવી ગયો.
પછી મમ્મીપપ્પાને પણ રંગોળીનો પરિચય મહેમાનોને કરાવવો પડ્યો. મહેમાનોએ જ્યારે રંગોળીને તેના પતિ અને ઘર વિશે પૂછ્યું ત્યારે પપ્પાએ વાત સંભાળતા કહ્યું, ‘‘અરે રંગોળી તો તમારા આવતા પહેલાં અહીં આવી છે.’’
‘‘અમને આરવ ખૂબ વહાલો છે, તેથી તે અહીં અવારનવાર આવતી-જતી રહે છે.’’
છોકરાવાળા તરફથી વાત લગભગ ફાઈનલ હતી. પૂરો પરિવાર ખૂબ ખુશ દેખાઈ રહ્યો હતો. મમ્મીએ રંગોળીને કહ્યું, ‘‘હવે તું પણ પોતાના ઘરે જવા વિશે વિચાર રંગોળી. તારી ભૂલની સજા પલકને ન મળવી જેાઈએ.’’
રંગોળી વિચારી રહી હતી કે પોતાના જ મમ્મીપપ્પા આટલા કઠોર દિલના કેવી રીતે હોઈ શકે છે? બધું તો જણાવી ચૂકી છે તે તેમને,
રંગોળી રોજ વિચારતી કે હવે તે જાય તો ક્યાં જાય? તેને પોતાના પર વિશ્વાસ નહોતો કે શું તે એકલી રહી શકશે. પછી તેણે નક્કી કરી લીધું કે તે અભયના ઘરે પાછી જતી રહેશે.

પોતે સુખી નથી તો કોઈ વાત નહીં, તેના લીધે પલકની જિંદગીમાં કોઈ સમસ્યા ન જેાઈએ.
આ જ રીતે એક દિવસ જ્યારે રંગોળી ઓફિસમાં ઉદાસ થઈને બેઠી હતી, ત્યારે તેની સહકર્મી અતિકા તેની પાસે આવીને બેસતા બોલી, ‘‘આજે શું પાર્ટી કરવા આવીશ?’’
રંગોળીની અતિકા સાથે કોઈ મિત્રતા નહોતી, પરંતુ કોણ જાણે કેમ રંગોળી ધ્રુસકેધ્રુસકે રડી પડી અને તેને પોતાની પૂરી કહાણી સંભળાવી દીધી.
સાંભળીને અતિકાએ કહ્યું, ‘‘અરે તું પણ કેમ એક વેલની જેમ આમતેમ સહારાની શોધમાં ફરી રહી છે? તું એક સ્વતંત્ર મહિલા છે, પોતાનું અને પોતાના દીકરાનું ધ્યાન સ્વયં રાખી શકે છે.’’
રંગોળીએ કહ્યું, ‘‘અતિકા મારી પાસે પોતાનું ઘર ક્યાં છે? તે ઘર મારા પતિનું હતું અને આ મારા મમ્મીપપ્પાનું… આ સ્થિતિમાં હું પણ કેવી રીતે આરવને લઈને એકલી રહી શકું છું. ભૂલ મારી છે તો પછી સજા પણ મારે જ ભોગવવી પડશે ને.’’
અતિકાએ હસીને કહ્યું, ‘‘અરે મૂરખ છોકરી, મરજીથી લગ્ન કરવા એક ખોટો નિર્ણય હોઈ શકે છે, પરંતુ આ કોઈ એવી ભૂલ નથી કે તને તેની સજા મળે. આ સામાજિક બેડીમાંથી બહાર નીકળ અને પોતાનું ઘર જાતે જ બનાવ.’’
અતિકાની ઓળખ ઓફિસમાં એક ચાલુ મહિલા તરીકેની હતી, કારણ કે તે પોતાની જિંદગીને પોતાના હિસાબે જીવતી હતી, પરંતુ આ મુશ્કેલીના સમયમાં એકમાત્ર અતિકા જ હતી જે રંગોળીને સમજતી હતી અને તેની ઢાલ બનીને ઊભી રહી ગઈ હતી.
રંગોળીને અતિકા સાથે મિત્રતા કર્યા પછી એ વાત સમજમાં આવી ગઈ હતી કે દરેક સ્વતંત્ર રીતે જીવતી મહિલાને સમાજમાં ચાલુની ઉપાધી આપી દેવામાં આવે છે.
અતિકાએ હિંમત અપાવ્યા પછી રંગોળીએ પોતાના દીકરાને લઈને મમ્મીપપ્પાનું ઘર છોડવાનો નિર્ણય કરી લીધો.
અતિકાએ આગળ વધીને રંગોળીની મુલાકાત એક વકીલ સાથે કરાવી અને રંગોળીએ અભયથી કાયદેસર અલગ થવાનો નિર્ણય કરી લીધો.

અતિકા એ જ્યારે રંગોળીને તેના ભાડાના ફ્લેટની ચાવી પકડાવી દીધી ત્યારે રંગોળીની આંખમાં આંસુ આવી ગયા.
આ સમયે અતિકાએ હસીને કહ્યું, ‘‘રંગોળી, ફ્લેટ ભલે ભાડાનો હોય, પરંતુ હવે જિંદગીને રંગોથી ભરી દે.’’
જ્યારે રંગોળીએ પોતાનો અને આરવનો સામાન પેક કર્યો ત્યારે મમ્મીએ ખુશીથી કહ્યું, ‘‘આભાર તારો કે તેં પોતાના ઘરે જવાનો નિર્ણય કરી લીધો.’’
રંગોળીએ મમ્મીની વાત સાંભળીને હસતાંહસતાં કહ્યું, ‘‘મમ્મી તું સાચું કહી રહી છે. મેં પણ મારા પોતાના ઘરે જવાનો નિર્ણય કરી લીધો છે. ક્યાં સુધી હું તમારા લોકોના અથવા બીજા કોઈના સહારે જિંદગી જીવીશ. હવેથી તમને લોકોને પણ મારા લીધે કોઈ મુશ્કેલી નહીં થાય. આરવ મારી જવાબદારી છે અને આ જવાબદારીને પણ હું જ ઉઠાવીશ.’’
પપ્પાએ ગુસ્સામાં કહ્યું, ‘‘તું શું કહેવા માંગે છે?’’
રંગોળીએ કહ્યું, ‘‘હું એ જ કહેવા માંગું છું કે આજથી મારી જિંદગીની લગામ હું મારા પોતાના હાથમાં લઈ રહી છું. પછી સારું થશે કે ખરાબ બધી જવાબદારી મારી પોતાની રહેશે. હવેથી તમને બધાને પણ હું આરવ અને મારી જવાબદારીમાંથી મુક્ત કરી રહી છું.’’
મમ્મીએ કહ્યું, ‘‘તારા વિશે પલકની સાસરીના લોકોને અમે શું કહીએ?’’
‘‘કહી દેજેા કે તે પોતાની એક અલગ જિંદગી જીવી રહી છે.’’
ત્યાર પછી રંગોળીએ પોતાના નવા ઘરનું સરનામું લખીને પપ્પાના હાથમાં પકડાવી દીધું.
જેાકે રંગોળીનું ઘર નાનું જરૂર હતું, પરંતુ પોતાનું હતું જ્યાં તેના અસ્તિત્વના મૂળ મજબૂતાઈથી જામી ગયેલા હતા. •

ઉદાસ મુસ્કાન

વાર્તા – રોચિકા અરુણ શર્મા
‘‘મમ્મી અને પપ્પા બીજા બધા સંબંધને નિભાવતાંનિભાવતાં પોતાના સંબંધને તો જાણે બિલકુલ ભૂલી ગયા હતા. તેમણે કદાચ એકબીજાના મનની ઈચ્છા અને ખુશી જાણવાની કોશિશ કરી હશે…’’
‘‘મનેહવે માની હાલત જેાઈને દુખ પણ નથી થતું. હું પણ જાણું છું કે તે પરેશાન છે, તનમન બંનેથી. તેમ છતાં પણ કોણ જાણે કેમ મને તેમને મળવાની કે તેમના હાલચાલ જાણવાની કોઈ ઈચ્છા નથી થતી.’’ મુસ્કાન આજે ફરી તેની મમ્મીના વ્યવહારને યાદ કરીને દુખી થઈ ગઈ.
‘‘ગમે તેમ પણ તે તારી મમ્મી છે, તેમણે તને ઉછેરીને મોટી કરી છે, તને જન્મ આપ્યો છે અને તારું અસ્તિત્વ પણ તેમના લીધે છે.’’ એશાએ કહ્યું.
‘‘હું જાણતી હતી કે મારી વાત સાંભળીને તું એમ જ કહીશ. હું સ્વીકારું છું કે મારા માતાપિતાએ મને જન્મ આપ્યો છે, મમ્મીએ મને ૯ મહિના પોતાની કૂખમાં રાખી છે, મને ઉછેરીને મોટી કરી છે અને મને એ લાયક બનાવી કે હું મારા પગ પર ઊભી રહી શકું. આત્મનિર્ભર બની શકું. હું પણ સમજુ છું કે મારી પર તેમનો ઉપકાર છે કે તેમણે ક્યારેય દીકરાદીકરીમાં કોઈ ભેદ નથી રાખ્યો. અમને બંને ભાઈબહેનને એકસમાન રીતે ઉછેર્યા છે. વળી…’’ કહેતા તે મૌન થઈ ગઈ હતી અને એક નજરે પગના અંગૂઠાથી જમીન પર કંઈક ખોતરવાનો પ્રયત્ન કરવા લાગી હતી.
આ સમયે એશા તેના ચહેરા પર આવેલા ભાવ વાંચવાની કોશિશ કરી રહી હતી. તેના હોઠ જાણે કંઈક કહેવા ઈચ્છતા હતા, પરંતુ આંખો ચુપ રહેવાનું કહી રહી હતી.
તે મનોમન બળી રહી હતી, તેની આંખો પણ આંસુથી ચમકતી હતી અને નસકોરા ફૂલી ગયા હતા. તેના ચહેરા પરના ભાવ દર્શાવી રહ્યા હતા જાણે મનમાં દબાવી રાખેલા જૂના ઘા ફરી તાજા થયા ન હોય. તે આંખોમાં આવેલા આંસુને પોતાના દિલમાં ઉતારી રહી હતી.
છેલ્લા ૧ વર્ષથી એક જ ઓફિસમાં કાર્યરત આ બંને સાહેલીએ એક એપાર્ટમેન્ટ શેર કર્યો હતો. એશાએ મુસ્કાનને આટલી ઉદાસ પહેલાં ક્યારેય જેાઈ નહોતી.

સમજ માં નહોતું આવી રહ્યું કે તેની સાથે આગળ વાત કરે કે નહીં, એશા દ્વિધામાં હતી, તેથી તે ચુપ રહી. એટલામાં મુસ્કાનના ફોનની રિંગ ફરીથી વાગી. તેણે સ્ક્રીન પર જેાયું અને નજર ફેરવી લીધી. ફોનની રિંગ વાગતી રહી, પણ તેણે ફોન ન ઉઠાવ્યો. તેની આંખમાંથી આંસુ વહી રહ્યા હતા, જેને તે એશાથી છુપાવવાની કોશિશ કરી રહી હતી. તેની નજર તો લેપટોપમાં કેન્દ્રિત હતી, પરંતુ ધ્યાન લેપટોપની સ્ક્રીન પર નહોતું. તે અંદર ને અંદર તૂટી રહી હતી. એશા ચાદરમાં અડધું મોં ઢાંકીને તેને જેાઈ રહી હતી.
એશા ઊભી થઈ અને તેની પાસે ગઈ, પછી તેનો હાથ પોતાના હાથમાં લીધો ત્યારે તે ધ્રૂસકેધ્રૂસકે રડી પડી, ‘‘હું શું કરું, તું જ કહે. તું કહે છે કે મારી પણ મમ્મી પ્રત્યે કોઈ ફરજ છે. હું પણ બધી ફરજ પૂરી કરવા ઈચ્છુ છું, પરંતુ મારે ૩૬ નો આંકડો છે મારી મા સાથે.’’
‘‘કેવી વાતો કરે છે મુસ્કાન? ભલા આવું તે કોઈ બોલી શકે પોતાની સગી મમ્મી માટે?’’
‘‘શું કર્યું છે મમ્મીએ મારા માટે? મને જન્મ આપ્યો, જમવાનું આપ્યું, કપડાં આપ્યા, મને મોટી કરી બસ. તેમણે માત્ર પોતાની ફરજ પૂરી કરી છે.’’
‘‘બીજું શું કરી શકે છે માતાપિતા આ બધા સિવાય? તું કહેવા શું ઈચ્છે છે?’’
‘‘બાળકો માટે ખોરાક-કપડાં અને રહેવા માટે મકાન બધું નથી હોતું, તેમને પ્રેમ પણ જેાઈતો હોય છે. સોશિયલ સિક્યોરિટી શું જરૂરી નથી બાળકો માટે?’’
‘‘પરંતુ તું આ બધું કેમ કહી રહી છે? એવું તે શું થયું છે?’’
‘‘થયું તો ઘણું બધું છે. અમે બંને ભાઈબહેન હંમેશાં માતાપિતાના પ્રેમ માટે તરસતા રહ્યા, પરંતુ તેમના એકબીજા સાથેના ઝઘડા ક્યારેય પૂરા થયા નહીં આજ દિન સુધી. સમજાતું નથી કે તેમણે લગ્ન કર્યા જ કેમ. લાગે છે તેમણે ક્યારેય એકબીજાને પ્રેમ કર્યો જ નથી.’’
‘‘પપ્પા તેમના માતાપિતા અને નાના ભાઈબહેનની જવાબદારીમાં વ્યસ્ત રહ્યા, મમ્મી પરણીને પપ્પાના ઘરે આવી ગઈ, પણ પપ્પાએ તેમનું કંઈ જ ધ્યાન ન રાખ્યું. તે ઘરમાં માત્ર ૨૪ કલાકની નોકરાણી બનીને રહી.

‘‘સંયુક્ત પરિવાર હતો અમારો, દાદાદાદી, કાકાફોઈ, પપ્પા, મા, હું અને મારો મોટો ભાઈ. અમે બધા સાથે રહેતા હતા. કહેવા પૂરતો તો ખાતોપીતો. હસતોરમતો પરિવાર, હસતોરમતો પરિવાર, પરંતુ માત્ર દુનિયાની સામે, ત્યાં એકબીજા સાથેનો પ્રેમ અને સાચી ખુશી તો ક્યારેય દેખાઈ નહોતી. મેં મારી માને પપ્પા સાથે ક્યારેય હસીને વાત કરતા નથી જેાઈ. બંને વચ્ચેના એકબીજા સાથેના વાદવિવાદભર્યા વાર્તાલાપ ઘણું ખરું ઘરમાં તાણનું વાતાવરણ રાખતા હતા.
‘‘ઘણું ખરું મા હંમેશાં પિતાજી સાથે કોઈ પણ વાત સીધી રીતે કરતી નથી. ન જાણે પોતાના ૨૫ વર્ષના લગ્નજીવનમાં પણ તે પિતા સાથે સહજ વ્યવહાર કેમ કરી શકી નથી. પપ્પાને એવું લાગે છે કે જાણે મા તેમના માતાપિતા તથા પૂરા પરિવારની મજાક બનાવી રહી છે. ન જાણે કેવી કેમેસ્ટ્રી છે બંનેની એકબીજા સાથેની. તારો પરિવાર અને મારો પરિવારમાંથી હજી સુધી બહાર આવી શક્યા નથી તેઓ. ૫ વર્ષની હતી હું ત્યારથી માને દાદી સાથે વિભિન્ન રીતરિવાજને નિભાવતા હું જેાઈ રહી છું.’’
‘‘દાદીને બધા રીતરિવાજ પોતાના હિસાબે કરાવવા હોય છે અને મા પણ ઘણું ખરું કોઈને કોઈ ભૂલ કરતી હોય છે. બસ પછી શું, દાદી તેમને ખૂબ ખરુંખોટું સંભળાવા લાગતા કે આ જ શિખડાવ્યું છે તારી માએ, કોઈ રીતરિવાજની તો જાણ નથી, બસ બાંધી દીધી છે અમારા ગળે.’’
‘‘મા બધું સાંભળીને દુખી થઈને ચુપ રહેતી હતી. ક્યારેય તેણે સામે જવાબ પણ આપ્યો નહોતો. જેા જવાબ આપે તો પણ કોના ભરોસે. પપ્પાએ જાણે તેને પિયરના ખૂંટાથી છોડીને અહીં સાસરીના ખૂંટા સાથે બાંધી દીધી હતી.’’
‘‘લગ્નનું પવિત્ર બંધન પુરુષ તથા મહિલા પરસ્પરનો એવો અતૂટ સંબંધ હોય છે, જે પ્રેમની કળીઓથી ગુંથાયેલો હોય છે, જેમાં વિશ્વાસની સુગંધ હોય છે, જે જિંદગીને સુગંધિત કરતી હોય છે, પરંતુ તે બંને વચ્ચે તો આ સંબંધ આજદિન સુધી બન્યો નથી. મા તથા પિતા તો બીજા બધા સંબંધોને નિભાવતા નિભાવતા પોતાના સંબંધને ખૂબ પાછળ છોડી દીધો છે. તેમણે ભાગ્યે જ એકબીજાના મનની ખુશીને જાણવાનો પ્રયત્ન કર્યો હશે.’’
‘‘માને પોતાની સાસરીમાં પ્રેમ મળ્યો નથી. હજી સુધી તે પણ પોતાના પિયર પ્રત્યેના પ્રેમથી બંધાયેલી છે. જેાકે હું એમ નથી કહેતી કે તેણે પોતાના માતાપિતાને ભૂલી જવા જેાઈએ, પરંતુ તે પપ્પાના પરિવારને હજી સુધી પણ અપનાવી નથી શકી.’’
‘‘પપ્પાનું માનવું છે કે જે રીતે આજે પણ તે પોતાના પિયરના સગાંસંબંધી સાથે પ્રેમથી બંધાયેલી છે, તેવી રીતે પપ્પાના પરિવારના લોકોને કેમ મળતી નથી.’’
‘‘પરંતુ કોઈ પણ સંબંધ એકતરફી ન હોઈ શકે ને?’’ એશાએ કહ્યું.
‘‘આપણા રીતરિવાજ અને પરંપરા જે એકબીજાને જેાડનાર અને ખુશીઓને વધારવાનું એક માધ્યમ હોય છે, પરંતુ અહીં પરંપરા એ બંને પરિવારને ક્યારેય એક થવા નથી દીધા. પપ્પાના પરિવારે હંમેશાં માના પરિવારને પોતાનાથી ઊતરતો સમજ્યો છે અને માનું અપમાન કર્યું છે.’’
‘‘દાદી પણ પૂરો સમય માને કોઈને કોઈ મહેણાંટોણાં મારતા રહે છે. ક્યારેક-ક્યારેક મા પપ્પાને આ વાતની ફરિયાદ પણ કરે છે, પરંતુ તેઓ કંઈ જ કરી નથી શકતા. સ્થિતિ એવી છે કે એક તરફ મા અને બીજી તરફ પપ્પાનો પૂરો પરિવાર.’’
‘‘જ્યારે હું નાની હતી કદાચ ૫ અથવા ૬ વર્ષની ત્યારે મા મને ખૂબ મારતી હતી. મારી સમજમાં આવતું નહોતું કે મારી ભૂલ કઈ છે. બસ મને મારવામાં આવતી અને હું રડતી, ચીસો પાડતી, જાઉં તો પણ ક્યાં. પછી પોતાની માને ચોંટી જતી.’’ મુસ્કાન ફરીથી ડૂસકા ભરીને રડવા લાગી.
‘‘અરે મુસ્કાન, કેમ નાની વાતે આટલું મોટું સ્વરૂપ આપી રહી છે. આ બધી વાત ખૂબ સામાન્ય છે અને દરેક ઘરમાં આવું થતું રહે છે. તે જમાનો એવો હતો, લોકો રીતરિવાજ, સગાંસંબંધી અને પરંપરાને નિભાવતા હતા તેમાં તારી માનો શું દોષ છે? પરંતુ હા, તું કેમ પોતાનાથી દૂર થઈ ગઈ છે?’’ એશાએ થોડા કડક લહેકામાં કહ્યું.
‘‘હશે જમાનો એ પ્રકારનો. મારી માએ તો પોતાનું ઘર છોડીને અહીં આવીને પપ્પાના પરિવાર સાથે સંબંધ જેાડ્યો હતો, પરંતુ તેમણે પણ માને દિલથી અપનાવી પણ નથી ને, માત્ર તેનો ઉપયોગ કર્યો છે.’’
‘‘મારી મા ભણેલીગણેલી હતી તે જમાનામાં પણ. તે લગ્ન પહેલાં નોકરી પણ કરતી હતી. જેાકે લગ્ન પછી શહેર બદલાઈ ગયું. પપ્પાનો પરિવાર થોડો જુનવાણી વિચારોનો હતો. તેથી મા તેમાં ક્યારેય તાલમેલ બેસાડી ન શકી. કદાચ અંદર ને અંદર તે ઘુંટાતી રહી અને પપ્પા સાથે ક્યારેય ખૂલીને તેણે આ વિશે વાત ન કરી અને પપ્પાએ પણ જાણવા ઈચ્છ્યું જ નહીં કે મા શું ઈચ્છે છે. તેમણે પોતાના પૂરા પરિવારની જવાબદારી મા પર નાખી દીધી. કહેવા પૂરતો સંયુક્ત પરિવાર, પરંતુ અહીં બધા જાણે એકબીજાના દુશ્મન, બધા અહીં પોતપોતાનો લાભ જેાઈ રહ્યા હતા.’’
‘‘હા, તેમાં ભૂલ તારા પપ્પાની પણ છે, તો પછી તું માત્ર માને દોષ કેમ આપી રહી છે?’’ એશાએ ઉગ્ર સ્વરમાં પૂછ્યું.
‘‘તારો પ્રશ્ન પણ ઠીક છે, કહેવાય છે ને અન્યાય સહન કરનાર કરતા પણ વધારે દોષી હોય છે, તેથી દોષ તેને આપી રહી છે.’’ મુસ્કાને કહ્યું.
‘‘મા ક્યારેય પોતાના મનની વાત કહી ન શકી, મનોમન બળતી રહી અને પપ્પાને દોષ આપતી રહી. ખૂલીને ક્યારેય બોલી ન શકી, પરંતુ આ બધામાં મારો અને મારા ભાઈનો શું વાંક છે?’’
‘‘અમને બંનેને એટલા બધા મારવામાં આવતા કે જાણે બધી ભૂલ અમારા બંને ભાઈબહેનની ન હોય. પૂરા પરિવારનો ગુસ્સો અમારા પર મા ઉતારતી હતી.’’
‘‘તો પછી તારા પપ્પાએ તમારા બચાવ માટે કઈ જ કર્યું નહીં?’’

‘‘કોને નવરાશ અને ચિંતા હતી અમારા માટે કે તેઓ કઈ કરે? તેમને માત્ર પોતપોતાના ઈગોને સેટિસફાઈ કરવા હતા. તેમને માત્ર એ જ દર્શાવતા રહેવું હતું કે પોતે સર્વશ્રેભ છે, મા એમ વિચારતી હતી કે પોતે આટલી ભણેલીગણેલી હોવા છતાં ગૃહસ્થીની ઘંટીમાં પિસાઈ રહી છે. જ્યારે પપ્પા એમ વિચારતા કે ઘરે બેસીને તે કરે છે શું, ભણેલીગણેલી છે છતાં વ્યવહાર તો નથી જાણતી. ત્યાર પછી એકબીજા પ્રત્યેની ખીજ એ અમારા બાળપણને નરક બનાવી દીધું હતું. બાળકો એકબીજા પ્રત્યેના પ્રેમનું પરિણામ અને ઓળખ હોય છે, પરંતુ તેમના એકબીજા સાથેના ઝઘડાએ અમારી ખુશી અને હાસ્યને છીનવી લીધા હતા.’’
‘‘આ સંબંધને નિભાવી શકાય તેમ નહોતું તો પછી કેમ આ પરિવારને છોડીને તે પપ્પાથી અલગ ન થઈ ગઈ. પોતે કમાઈને અમને બંને બાળકોને તે સારી રીતે ઉછેરી શકી હોત.’’
‘‘તું કહે છે તેટલું સરળ નથી હોતું મુસ્કાન આ બધું.’’ એશાએ કહ્યું, ‘‘ડિવોર્સ લેવા અથવા પતિથી અલગ થવું ખૂબ જટિલ પ્રક્રિયા હોય છે. લોકો શું કહેશે, ક્યાં રહીશ, શું પોતાના માતાપિતા ફરીથી સ્વીકાર કરી લેશે? ન જાણે આવા ખૂબ સારા પ્રશ્નો હોય છે એક મહિલાની સામે, માત્ર રૂપિયા કમાઈ લેવા બધું નથી હોતું મુસ્કાન. વળી, આપણી સંસ્કૃતિ પણ પરિવારથી આ વિખૂટા પડવાને માન્યતા નથી આપતી અને તે પણ એક પેઢી પહેલાંના સમયમાં?’’
‘‘અને બાળકો સાથેનો દુર્વ્યવહાર, તેમની સાથેની મારપીટ અને દરેક જગ્યાએ તેમને મહોરા બનાવીને પતિપત્નીનું એકબીજા સાથે બદલો લેવું શું યોગ્ય છે? આ બધી બાબતોથી બાળકોને બચાવનાર પણ કોઈ નથી હોતું?’’
કદાચ તેં આવું વાતાવરણ જેાયું નહીં હોય એશા, પરંતુ હું જ્યારથી સમજણી થઈ છું ત્યારથી માનો માર અને મહેણાંટોણાં સહન કર્યા છે. જ્યારે પણ પપ્પા અથવા ઘરના બીજા કોઈ સભ્ય પર તેને ગુસ્સો આવતો, ત્યારે મને તે કઈ જ કહેતી નહોતી, પરંતુ બલિનો બકરો હું અને મારો ભાઈ બની જાય છે. ક્યારેક વેલણથી તો ક્યારેક ચંપલ જે કંઈ તેના હાથમાં આવતું તેનાથી અમારી પિટાઈ થઈ જતી. જેમ કે તમે સંતાનો કોના છો, ખૂબ જિદ્દી પરિવાર છે તો પછી તું કેવી રીતે સુધરી શકે છે, ઘરની અસર પડશે જ ને. બાપ પર ગયા છો. તેમણે કોઈનું સાંભળ્યું છે આજ દિન સુધી કે તમે સાંભળનાર છો, વગેરે વગેરે.
‘‘મારું કહેવું છે કે બાળકો માબાપ પર નહીં જાય તો બીજા કોના પર જશે. આસપાસના વાતાવરણ અને જિન્સની અસર તો પડશે જ ને તેમના પર, પરંતુ તેમાં બાળકોનો શું દોષ છે?’’
‘‘કેમ તેઓ બાળકોને સ્વીકારી નથી શકતા? કેમ શોધતા રહે છે માત્ર અમારામાં બધી ખૂબીઓને, જ્યારે તેમણે ક્યારેય ઘરના વાતાવરણ અને એકબીજા સાથેના વ્યવહારને સારો રાખવાની કોશિશ કરી ન હોય.’’ મુસ્કાનના ચહેરા પર ન જાણે ખૂબ સારા પ્રશ્નાર્થચિહ્્ન અંકિત થઈ ગયા હતા.
‘‘એવું થોડું હોય છે મુસ્કાન. સામાન્ય રીતે દરેક વ્યક્તિ ખુશ રહેવા ઈચ્છતી હોય છે, શું કોઈ જાણીજેાઈને પોતાના જ ઘરમાં આગ લગાવે છે? પરંતુ ઘણી વાર પરિસ્થિતિઓ જ એવી બની જાય છે કે આપણે ઈચ્છવા છતાં કઈ કરી નથી શકતા. મને તારી માની સ્થિતિ પણ આવી જ દેખાઈ રહી છે, શું કરે બિચારી? એકલી પૂરા પરિવારનો સામનો કેવી રીતે કરી શકે, જ્યારે તારા પપ્પાનો તેને કોઈ સાથ નહોતો.’

હું સ્વીકારું છું કે તારી વાત સાચી છે, શું કરે તે પણ બિચારી? પરંતુ શું પોતાના બંને બાળકો સાથે ખરાબ વ્યવહાર કરીને તેની સમસ્યાનું સમાધાન થઈ ગયું?
‘‘તે ભણેલીગણેલી હતી, તેણે એટલું તો વિચારવું જેાઈતું હતું કે તે અમને કેવી જિંદગી આપી રહી છે? અમે તેને પ્રેમ કરતા હતા. વળી. તેના સિવાય અમારું હતું પણ કોણ આ દુનિયામાં.’’
‘‘એક વાર માને કાકાએ કઈ ખરુંખોટું કહ્યું અને બહાર ચાલ્યા ગયા. જ્યારે માએ પપ્પાને બધું જણાવ્યું ત્યારે પપ્પાએ એમ કહી દીધું કે હવે હું પણ કંટાળી ગયો છું તારી આ રોજરોજની ફરિયાદથી. તારે સાથે રહેવું હોય તો રહે અથવા મારા ઘરમાંથી નીકળી જાય. માએ મારા ભાઈને તે દિવસે ખૂબ માર્યો હતો. તેના હાથમાં સ્ટિક હતી અને ભાઈ ડાયનિંગ ટેબલની ચારેય બાજુ ડરનો માર્યો દોડી રહ્યો હતો. માનું ગુસ્સાથી ભરેલું મોં હું કદી ભૂલી શકીશ નહીં, તે સમયે હું કદાચ ૬ વર્ષની હતી. હું પણ ડરની મારી ચીસો પાડી રહી હતી. બસ આ જ રીતે અમે બંને ભાઈબહેન મોટા થયા છીએ.’’
‘‘પરંતુ શું તે સમયે તમે ત્રણેય ઘરમાં એકલા હતા? તમારા દાદાદાદી ક્યાં હતા તે સમયે મુસ્કાન?’’
‘‘બધા ત્યાં જ હતા, પરંતુ કોઈને અમારી ચિંતા નહોતી. મા પર તેઓ બધાને દબાવતા હતા જ, ઉપરથી પિતાનું પણ દબાણ ખરું. માનું કોઈના પર કંઈ ચાલતું નહોતું, તેથી અંતે બધાનો ગુસ્સો તે અમારી પર ઉતારી દેતી હતી. ભાઈની પિટાઈ થતી જેાઈને હું પણ ખૂબ ડરી જતી. ક્યારેક મા મને કઈ ઊંચા અવાજે બોલતી તો હું તેની સામે હાથ જેાડીને ઊભી રહી જતી, જેથી ગમે તે રીતે પિટાઈથી બચી શકું.’’
‘‘તેમ છતાં તેને અમારી પર દયા આવતી નહોતી. મને હાથ જેાડીને ઊભી રહેલી જેાઈને વધારે જેારથી બૂમો પાડવા લાગતી અને કહેતી કે કેમ આ રીતે હાથ જેાડીને ઊભી છે, આ દુનિયા તને પણ છોડશે નહીં, પૂરી જિંદગી તારે પણ બધાની સામે હાથ જેાડવા પડશે.’’
‘‘શું ક્યારેય તમારી મા તમને પ્રેમ કરતી નહોતી?’’ એશાએ તેની આંખમાં જેાતા પૂછ્યું.
‘‘જ્યારે મારપીટ કરતી અને તેનો ગુસ્સો શાંત થતો, ત્યારે આઈસ ક્યૂબ લઈને મારા ફેસ તથા પીઠ પર જે મારના નિશાન પડી ગયા હોય તેના પર લગાવતી અને પછી ખૂબ રડતી. મને સોરી પણ કહેતી, પરંતુ જ્યારે ફરીથી ગુસ્સો આવતો, ત્યારે તે જ મારપીટ ફરીથી શરૂ થઈ જતી.’’ કહેતાંકહેતાં મુસ્કાનની આંખો આંસુથી છલકાઈ ગઈ. તેના ફેસની ઉદાસીનતા તેના ગુલાબી હોઠોને બેરંગ કરી રહી હતી.
‘‘તેનો અર્થ એ કે તે તમને પ્રેમ કરતી હતી, તેથી તે સ્વયં પણ માર્યા પછી રડતી હતી. આખરે તે પણ એક માનવી જ છે ને, જેને માણસ સમજવામાં આવી નહોતી, તો પછી તેની પાસેથી માનવતાની આશા પણ કેવી રીતે રાખી શકાય?
‘‘બની શકે કે તું સાચી છે, પરંતુ તારી મા પોતાની અંદરના ગુસ્સા અને ગુંગળામણને રોકી શકતી ન હોય અને આ લાચારીની આગમાં સળગીને પોતાના હોશ ગુમાવી દેતી હશે. જેાકે કારણ ગમે તે હોય, પરંતુ હું સામાન્ય માણસ પણ બની ન શકી, માત્ર માના હુકમની ગુલામ બની રહી. પૂરો સમય એ ડર સતાવતો રહેતો કે ક્યાંક મા નારાજ ન થઈ જાય, નહીં તો પિટાઈ કરશે. આ સ્થિતિમાં હું પણ મારા મનની વાત અને ઈચ્છાઅનિચ્છા કોને કહું?’’

મુસ્કાન ડૂસકેડૂસકે રડી રહી હતી. જેાકે એશા પણ આજે તેને ખૂલીને રડી લેવા ઈચ્છતી હતી. તેમ છતાં તે ઈચ્છતી હતી કે તે મા સાથે વાત કરે, તેની ખામીઓને ન શોધે.
તું પૂર આવેલી નદી જેવી થઈ ગઈ છે, જેનો પ્રવાહ માત્ર તબાહી મચાવી શકે છે. મુસ્કાન હવે શાંત થઈ જા, નહીં તો પોતાની મા ઘણુંબધું કહી બેસીશ આજે. એક વાર બોલી લીધા પછી તે વાતને મોંમાં પાછી લઈ શકાતી નથી ને? તેની અંદરના તોફાનને એકવાર શાંત થવા દેવું જરૂરી છે એમ વિચારીને એશાએ કહ્યું, ‘‘મુસ્કાન તું બોલતી જા, હું સાંભળતી રહીશ અને તે પણ કોઈ પણ જાતની સલાહ આપ્યા વિના.’’
મુસ્કાન રડીરડીને થાકી જતી ત્યારે થોડું શાંત રહીને ફરીથી દુખ સાથે કહેવા લાગતી. અંતે જ્યારે તે એક ખાસ મુદ્દા પર આવી ત્યારે એશા ઊંડા વિચારોમાં પડી ગઈ.
‘‘મુસ્કાન, પરંતુ દરેક માબાપનું એક સપનું હોય છે કે પોતાના બાળકોના લગ્ન કરાવે અને પોતાના સંતાનને ગૃહસ્થ બનાવે. તો પછી શું તું પૂરી જિંદગી કુંવારી રહેવા ઈચ્છે છે? કેમ સંતાન પેદા કરવા નથી ઈચ્છતી? તું તારા પ્રેમનો બાગ હજી પણ સજાવી શકે છે. રોહિત છે ને તારા જીવનમાં. તે પણ તારી સંમતિની રાહ જેાઈ રહ્યો છે. તેના માતાપિતા પણ તને મળી ચૂક્યા છે. તેઓ પણ તને કેટલી પસંદ કરે છે. લગ્ન કર્યા પછી તમે બંને સાથે ઓફિસ આવજા કરજેા અને પ્રેમના વરસાદનો આનંદ માણજેા. આ તમારું પ્રેમલગ્ન હશે, ન કોઈ પાબંધી કે ન કોઈ ગૂંગળામણ.’’
‘‘હા, પરંતુ પોતાની માનું શું કરું? તે કહે છે કે તારે એરેન્જ્ડ મેરેજ કરવાના છે નહીં તો લોકો શું કહેશે? આજે પણ તેમને સગાંસંબંધી અને સમાજની પડી છે, તેમને મારી ભાવના સાથે કોઈ સંબંધ નથી. ભાઈના તો એરેન્જ્ડ મેરેજ હતા જ, પરંતુ શું પરિણામ મળ્યું? પપ્પા અને અમારી વિધવા ફોઈએ તેને તથા તેની પત્નીને ક્યારેય એક થવા ન દીધા. ભાઈ અને ભાભી પણ તેમને પોતાની સાથે કેવી રીતે રાખે, જ્યારે તેઓ વાતવાતમાં ભાભી પર કોઈને કોઈ આરોપ મૂકતા રહેતા હતા. અમે બંને ભાઈબહેન ક્યારેય તેમની સામે પોતાની વાત રજૂ કરી ન શક્યા. આખરે ભાભીએ જ ભાઈથી ડિવોર્સ લઈ લીધા. જેાકે હવે ભાઈએ પોતાની સાથે કામ કરતી એક છોકરી સાથે બીજા લગ્ન કરી લીધા છે અને મારા માતાપિતાથી અલગ ઘર રાખીને પત્ની સાથે રહેવા લાગ્યો છે.

‘‘હવે મા પણ નથી સમજતી. જે જિંદગી પોતે જીવી છે, તે જ અમને પણ આપવા માંગે છે. માત્ર જૂઠા દેખાવ અને માનપ્રતિભાને બચાવવા માટે મારા એરેન્જ્ડ મેરેજ કરાવી દેવા ઈચ્છે છે. બધા સગાંસંબંધીને એકઠા કરીને રીતરિવાજને અનુસરવા માંગે છે અને તેમનો બોજ મારી પર નાખી દેવા ઈચ્છે છે, જ્યારે ખરું જેાતા તો અમારા પોતાના પરિવાર અને સગાંસંબંધીમાં મનમેળ નથી. બીજી તરફ રોહિતના સગાંસંબંધી હશે. આજે લગ્નના સાક્ષી બનશે અને કાલથી આરોપપ્રત્યારોપ, પછી અમે બંને પણ પૂરી જિંદગી તારા સંબંધીઓ અને મારા સંબંધીઓ કરતા રહીશું અને જિંદગી આ રીતે પૂરી થઈ જશે.’’
‘‘જેાકે મા તો આજે પણ પપ્પાને સપોર્ટ કરી રહી છે, અમને નહીં. જ્યારે બંને તો ક્યારેય ખુશીઆનંદમાં ન રહી શક્યા છે કે ન ક્યારેય એકબીજાને જેાઈને હસ્યા છે. એવું લાગે છે કે અમે તેમના પ્રેમનું ફળ નથી, એક બળાત્કારનું પરિણામ છીએ. મા સ્વયં બીમાર રહે છે અને હવે મને કદાચ માનસિક રીતે બીમાર કરી દેશે. તે સ્વયં પોતાના માટે અવાજ ઉઠાવી શકી નથી. જ્યારે જુઓ ત્યારે પપ્પાની ફરિયાદ મેનેજ કર્યા કરે છે. હું પણ શું કરું, કયા સંબંધને છોડી દઉં અને કોને નિભાવું?’’
‘‘ઓહ, આ વાત છે. કહે તું શું ઈચ્છે છે?’’ એશાએ કહ્યું.
‘‘હું કુંવારી રહેવાનું પસંદ કરીશ, મારા માતાપિતાની જેમ પરિણીત નહીં. જેા હું લગ્ન કરીશ તો પણ તે માત્ર અમારા માટે હશે.’’ મુસ્કાનની આંગળીઓ લેપટોપના કીબોર્ડ પર ચાલી રહી હતી અને આંખો સ્ક્રીન પર કંઈ શોધી રહી હતી.
લગભગ ૫ મિનિટ પછી તેણે લેપટોપ શટડાઉન કર્યું અને હસીને કહ્યું, ‘‘માને ફોન કરીને પોતાનો નિર્ણય જણાવી દઉં છું કે લગ્ન તો હું મારા હિસાબે અને જ્યારે, જ્યાં મારી ઈચ્છા થશે ત્યાં કરીશ.’’
એશાએ હસીને તેના તરફ જેાયું. મુસ્કાન પણ હસી, કદાચ આજે વર્ષોની તેની ઉદાસીનતા દૂર થઈ ગઈ હતી.
પછી તેણે માને ફોન કર્યો, ‘‘મા હું અને રોહિત કોર્ટમેરેજ કરી રહ્યા છીએ, અમને તમારા અને તમારા બધાના સગાંસંબંધી અને રીતરિવાજમાં કોઈ રસ નથી. મારા મિત્ર આ લગ્નના સાક્ષી બનીને પોતાના હસ્તાક્ષર કરશે.’’
‘‘આ તું ખૂબ ખોટું કરી રહી છે. એક તો અમને અમારા હિસાબે કોઈ છોકરો જેાવા ન દીધો કે લગ્નની અગાઉથી કોઈ જાણ પણ ન કરી તેમજ ન અમને આમંત્રિત કર્યા છે. શું આ દિવસો જેાવા માટે તને દીકરા સમાન ઉછેરી છે, ભણાવીગણાવી છે?’’
‘‘તેં અને પપ્પાએ તો માત્ર પોતાની ફરજ નિભાવી છે, મારા માટે સ્પેશિયલી કંઈ જ કર્યું નથી, તેથી મારી પર અહેસાન દર્શાવવાની કોશિશ ન કરી. પકડી રાખ પપ્પાને અને દાદી દ્વારા સ્થાપિત કરેલી રૂઢિઓને. હું ઈચ્છતી હતી કે હવે તું તારી દીકરીને સપોર્ટ કરીને ઘરમાં અને પોતાનામાં બદલાવ લાવશે. હવે તને શાનો ડર છે? તારા બાળકો તારી સાથે છે, પરંતુ ના તને એ જ બધા ફાલતુ રીતરિવાજને અનુસરીને જીવવાની આદત પડી ગઈ છે, પરંતુ હું હવે આ બધા બંધનમાં વધારે સમય રહેવાની નથી, બાય.’’
‘‘પરંતુ મુસ્કાન સાંભળ તો ખરી… સામેથી અવાજ આવ્યો, પરંતુ મુસ્કાન ફોન કાપી ચૂકી હતી.’’
માને ઘણી વાર તેને ફોન કર્યો, પરંતુ મુસ્કાને તો ઉઠાવ્યો જ નહીં કે ન તે પોતાની માના વોટ્સએપ મેસેજનો જવાબ આપી રહી હતી.
૧૫ દિવસ કેવી રીતે પસાર થયા તેની જાણ ન થઈ. જેાકે મુસ્કાને આ સમય શોપિંગમાં પસાર કર્યો.
આખરે તે દિવસ પણ આવી ગયો જ્યારે તેને કોર્ટમાં નવોઢાના પહેરવેશમાં પહોંચવાનું હતું. તે પહેલાંથી બુક્ડ કરવામાં આવેલા બ્યૂટિપાર્લરમાં ગઈ. બ્યૂટિશિયન તેનો મેકઅપ કરી રહી હતી, ત્યારે તે મનોમન ખૂબ ખુશી અનુભવી રહી હતી જાણે વર્ષોની ગુલામીમાંથી આજે જાણે મુક્તિ મળવાની ન હોય. તેના દિલની ખુશી ચહેરા પર સ્પષ્ટ દેખાતી હતી. ક્યારેક તે સામેના અરીસામાં પોતાને જેાઈને હસી પડતી. તે ખૂબ આતુરતાથી રાહ જેાઈ રહી હતી કે ક્યારે પોતે અને રોહિત એક થઈ જાય અને પ્રેમની દુનિયા વસાવી લે. જ્યાં માત્ર પોતે અને રોહિત જ હોય. દોષ અને ખામીઓ શોધનાર બીજું કોઈ ન હોય.
‘‘તમારી આંખમાં આઈલાઈનર ખૂબ ઊભરીને આવી ગયા છે મુસ્કાન મેમ. જરા તમારી આંખ અરીસામાં જુઓ તો.’’ બ્યૂટિશિયને આંખોનો મેકઅપ સમાપ્ત કરતા કહ્યું.
જેવું તેણે અરીસામાં જેાયું ત્યારે લિપસ્ટિક લગાવેલા તેના હોઠ હસી પડ્યા. તેને જાણ નહોતી કે પોતે પણ ક્યારેક આટલી સુંદર દેખાઈ શકે છે.
‘‘ખરેખર મનની ખુશી ચહેરાની રંગતને વધારે સુંદર બનાવી દે છે.’’ મુસ્કાન ધીરેથી ગણગણી.
‘‘હા મેમ, તમે કંઈ કહ્યું?’’
‘‘ના કઈ નહીં, તું તારું કામ ચાલુ રાખ.’’

‘‘વચ્ચે તેનો ફોન રણકી ઊઠ્યો. કદાચ રોહિતનો ફોન હશે, એમ વિચારીને તેણે ફોનના સ્ક્રીન પર જેાયું. સ્ક્રીન પર ‘મોમ’ બ્લિંક થઈ રહ્યું હતું. જેાઈને તેણે ફોનને સ્વિચ ઓફ કરી દીધો અને ફરીથી બ્યૂટિશિયન પાસે મેકઅપ કરાવવા લાગી.
૩ કલાકમાં મુસ્કાન નવોઢાના ડ્રેસમાં તૈયાર થઈ ગઈ. એશા સલૂનની બહાર તેની રાહ જેાઈ રહી હતી.
‘‘વાહ, લવલી… કેટલી સુંદર દેખાઈ રહી છે તું મુસ્કાન.’’ એશાએ પોતાના મોબાઈલથી તેનો ફોટો પાડી લીધો. થોડી વારમાં રોહિત પણ પોતાના કેટલાક મિત્રો સાથે ગાડીથી ત્યાં પહોંચી ગયો.
પછી કોર્ટ સુધી પહોંચતા બંનેના લગભગ ૨૫ મિત્રો એકઠા થઈ ગયા હતા.
રજિસ્ટ્રાર ઓફિસમાં જેવું તેમનું નામ અને નંબર બોલવામાં આવ્યા ત્યારે તે બંને રૂમની અંદર ગયા. કેટલાક કાગળો પર બંનેએ હસ્તાક્ષર કર્યા. મેરેજ રજિસ્ટ્રારે પણ સોગંદનામા પર હસ્તાક્ષર કર્યા અને ૩ સાક્ષીઓના પણ હસ્તાક્ષર લેવામાં આવ્યા, જેઓ તેમની ઓફિસના કોલીગ અને મિત્રો હતા.
હવે રોહિત અને મુસ્કાન કાયદેસરના પતિપત્ની બની ગયા હતા. પછી મેરેજ રજિસ્ટ્રાર સહિત તેમના મિત્રોએ તેમને ખૂબ સારા અભિનંદન અને શુભેચ્છા આપ્યા.
ત્યાંથી રવાના થઈને બંને પોતાના નવા ઘરમાં પહોંચ્યા જ્યાં તેમણે બધાથી અલગ પોતાની નવી દુનિયા વસાવી હતી. રોહિતે પણ લગ્ન પહેલાં એક નાનકડો સેમીફર્નિશ્ડ ફ્લેટ ખરીદી લીધો હતો. પછી બધા મિત્રો તેમને ફ્લેટ પર છોડીને પોતપોતાના ઘરે ચાલ્યા ગયા. હવે રોહિત અને મુસ્કાન આલિંગનમાં જકડાઈને એકબીજાની સામે પ્રેમથી જેાઈ રહ્યા હતા. રૂમમાં મધુર સંગીત વાગી રહ્યું હતું. નવું ઘર અને લગ્નની ખુશીમાં રાત ક્યાં પસાર થઈ ગઈ તેની જાણ ન થઈ. સવારની ચા બનાવીને પોતાના વાળ બાંધીને મુસ્કાને કામ માટે કમર કસી લીધી હતી. બંનેએ સાથે મળીને આ મકાનને પોતાનું ઘર બનાવ્યું હતું તેથી ખૂબ ખુશ હતા. •

ફરક

વાર્તા – આશા શર્મા
૧૮ વસંત પૂરી કરતા જ જેવું રવીનાના હાથમાં વોટરકાર્ડ આવ્યું, તેને લાગ્યું જાણે કે પૂરી દુનિયા હવે મુઠ્ઠીમાં સમાઈ ગઈ ન હોય.
‘હવે હું કાનૂની રૂપે પુખ્ત બની ગઈ છું. મારી મરજીની માલિક. પોતાની જિંદગીની સર્વેસર્વા. મારા નિર્ણય લેવા માટે સ્વતંત્ર, ઈચ્છા મુજબ કરીશ. મરજી મુજબ જઈશ, ગમે તેની સાથે રહીશ. કોઈ જ બંધન કે રોકટોક નહીં. બસ ખુલ્લું આકાશ અને ઊડવું.’ મનોમન ખુશ થતા રવીના પલ્લવ સાથે પોતાની આઝાદીની ઉજવણી કરવાની રીતના સપનાં જેાવા લાગી હતી.
ગ્રેજ્યુએશનના અંતિમ વર્ષની સ્ટુડન્ટ રવીના પોતાના માબાપની એકમાત્ર દીકરી હતી. ફેશન અને હાઈપ્રોફાઈલ લાઈફની ચાહક રવીના ખૂબ લાડપ્રેમથી ઊછરી હોવાથી થોડી જિદ્દી અને મનમોજી પણ હતી, પરંતુ ભણવામાં તે એક સામાન્ય વિદ્યાર્થિની હતી, તેથી પાસ થવા માટે તેને દર વર્ષે ટ્યૂશન અને કોચિંગનો સહારો લેવો પડતો હતો.
તેનો કસબાનો યુવક પલ્લવ થોડા દિવસ પહેલાં તેના કોચિંગ ઈન્સ્ટિટ્યૂટમાં ભણાવવા આવ્યો હતો. પહેલી નજરમાં રવીના તેની તરફ ઢળવા લાગી હતી. ઊંચું કદ, શ્યામ વર્ણ, ઘેરી ગંભીર આંખો અને બેદરકારીથી પહેરેલા ગ્રામ્ય ફેશનના આધુનિક કપડાં હતા પલ્લવના. જેાકે બીજી બધી છોકરીઓની નજરમાં પલ્લવનું ખાસ આકર્ષણ નહોતું, પરંતુ તેના બેફિકર અંદાજે અતિ આધુનિક શહેરી રવીનાના દિલદિમાગમાં હલચલ મચાવી દીધી હતી.
પલ્લવ કહેવા પૂરતો કોચિંગ ઈન્સ્ટિટ્યૂટમાં ભણાવતો હતો, પરંતુ હકીકતમાં તે પોતે પણ એક સ્ટુડન્ટ હતો. તેણે આ વર્ષે જ પોતાનું ગ્રેજ્યુએશન પૂરું કર્યું હતું અને હવે સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાની તૈયારી કરવા માટે શહેરમાં રોકાયો હતો. કોચિંગ ઈન્સ્ટિટ્યૂટમાં ભણાવવા પાછળ તેનો હેતુ પુસ્તકોના સંપર્કમાં રહવાનો હતો, સાથે ખિસ્સાખર્ચી માટે વધારાની આવક પણ થશે.

જેાકે પલ્લવના પિતા તેના આ નિર્ણય સાથે સહમત નહોતા. તે ઈચ્છતા હતા કે પલ્લવ પોતાનું પૂરું ધ્યાન માત્ર પોતાના ભવિષ્યની તૈયારી પર લગાવે, પરંતુ પૂરો દિવસ એક જ જગ્યાએ બંધ રૂમમાં બેસીને અભ્યાસ કરી શકતો નહોતો, તેથી તેણે પોતાની ઈચ્છા વિરુદ્ધ જઈને અભ્યાસની સાથેસાથે ભણાવવાનો વિકલ્પ પસંદ કર્યો હતો અને આ રીતે તે રવીનાના સંપર્કમાં આવ્યો હતો.
૨ વિપરીત ધ્રુવ એકબીજાને આકર્ષિત કરતા હોય છે. આ સામાન્ય નિયમથી ભલા પલ્લવ કેવી રીતે દૂર રહી શકે. ધીરેધીરે તે પણ રવીનાને પોતાના પ્રતિ આકર્ષિત થતી અનુભવવા લાગ્યો હતો, પરંતુ એક તો તેનો શરમાળ સ્વભાવ અને બીજું એ કે સામાજિક સ્તરે પોતે નીચા હોવાનો અહેસાસ તેને મિત્રતા માટે આમંત્રિત કરતી રવીનાના હાસ્યના નિમંત્રણને સ્વીકાર કરવા દેતો નહોતો.
આખરે વિજ્ઞાનનો વિજય થયો અને પ્રારંભિક ઔપચારિકતા પછી હવે બંને વચ્ચે સારું એવું ટ્યૂનિંગ થવા લાગ્યું અને ફોન પર વાતનો સિલસિલો પણ શરૂ થઈ ગયો હતો.
‘‘લો મહાશય, સરકારે મને કાયદેસર પુખ્ત જાહેર કરી દીધી છે.’’ પલ્લવના ચહેરા સામે પોતાનું વોટરકાર્ડ હવામાં લહેરાવતા રવીના ખડખડાટ હસી પડી.
‘‘તો પછી તેની ઉજવણી પણ થવી જેાઈએ?’’ પલ્લવે પણ તેવા ઉત્સાહથી જવાબ?આપ્યો.
‘‘ચાલો, આજે તને પિઝા હટ લઈ જઉં.’’
‘‘ના, પિઝા હટ નહીં. તું તારા સુંદર હાથથી એક કપ ચા બનાવીને પિવડાવી દે. હું તેમાં પણ ખુશ થઈ જઈશ.’’ પલ્લવે રવીનાના ચહેરા પર આવી ગયેલી વાળની લટને દૂર કરતા કહ્યું.
રવીના તેના પ્રસ્તાવને સાંભળીને આશ્ચર્યમાં પડી ગઈ, ‘‘ચા, કેવી? અને ક્યાં?’’ રવીનાએ પૂછ્યું.
‘‘મારા રૂમ પર, બીજે ક્યાં?’’ પલ્લવે તેના આશ્ચર્યને દૂર કરતા કહ્યું.
રવીના પણ રાજી થઈ ગઈ.

રવીનાએ હસીને પોતાનું સ્કૂટર સ્ટાર્ટ કરતા પલ્લવને પોતાની પાછળ બેસી જવા ઈશારો કર્યો. આ પહેલો પ્રસંગ હતો જેમાં પલ્લવ બિલકુલ અડીને તેની સાથે બેઠો હતો.
થોડી મિનિટ પછી બંને પલ્લવના રૂમ પર આવી ગયા. જેવું સામાન્ય રીતે ભણતા યુવાનોનું જીવન હોય છે તેવું જ અહીં હતું. પલ્લવના રૂમમાં સામાનના નામે એક પલંગ, ટેબલખુરશી અને થોડો ઘણો રસોઈનો સામાન હતો. રવીના બેસવા માટે જગ્યા શોધી રહી હતી ત્યારે પલ્લવે તેને પલંગ પર બેસવા ઈશારો કર્યો. રવીના સંકોચ સાથે પલંગ પર બેસી ગઈ. પછી પલ્લવ પણ તેની પાસે આવીને બેસી ગયો.
એકાંતમાં ૨ યુવાન દિલ એકબીજાના ધબકારા અનુભવવા લાગ્યા અને થોડા સમયમાં તે બંનેના સંબંધ એક આત્મીયતામાં ફેરવાઈ ગયા. બંને વચ્ચે ઘણી બધી ઔપચારિકતા સમાપ્ત થઈ ગઈ. એક વાર મર્યાદા તૂટી પછી તો વારંવાર તે તૂટતી ગઈ.
કહેવાય છે ને કે પ્રેમ અને કસ્તુરી છુપાવવા છતાં છુપાવી શકાતા નથી. પછી એક દિવસ બંનેના સંબંધની જાણ રવીનાના પરિવારજનોને થઈ ત્યારે તેને પૂછપરછ માટે સામે ઊભી કરી દેવામાં આવી.
‘‘હું પલ્લવને પ્રેમ કરું છું.’’ રવીનાએ હિંમતપૂર્વક પ્રેમનો સ્વીકાર કરી લીધો.
દીકરીની હિંમત જેાઈને પપ્પા ખૂબ ગુસ્સે થયા. પપ્પાએ તેને સખત શબ્દોમાં ઠપકો આપતા કહ્યું, ‘‘આ ઉંમર કરિયર બનાવવાની છે નહીં કે પ્રેમ કરવાની, સમજી?’’
‘‘હવે હું પુખ્ત છું અને મારી જિંદગીના નિર્ણય લેવાનો અધિકાર મને પણ છે.’’ રવીના બળવો કરવા ઉતારુ થઈ ગઈ.
આ દરમિયાન રવીનાનો પક્ષ લેતા મા વચ્ચે આવી ગઈ.
‘‘કાલથી રવીનાનું કોલેજ અને ઈન્સ્ટિટ્યૂટ બંને જગ્યાએ જવાનું બંધ.’’ પપ્પાએ તેની મા તરફ ફરતા કહ્યું ત્યારે રવીના પગ પછાડતા પોતાના રૂમમાં જતી રહી અને થોડી વારમાં કપડાથી ભરેલી સૂટકેસ હાથમાં લઈને તેમની સામે ઊભી રહી ગઈ.
‘‘હું પલ્લવ સાથે રહેવા જઈ રહી છું.’’ રવીનાનો આ નિર્ણય સાંભળીને ઘરમાં બધાના હોશ ઊડી ગયા.
‘‘તું લગ્ન કર્યા વિના એક પારકા પુરુષ સાથે રહીશ? કેમ પૂરા સમાજમાં અમારું નાક કપાવવા ઉતારુ થઈ છે? આ વખતે તેની મા પણ તેની વિરુદ્ધ થઈ ગઈ.’’
‘‘અમે બંને પુખ્ત છીએ. હવે હાઈકોર્ટે પણ એ વાતને મંજૂરી આપી દીધી છે કે ૨ પુખ્ત વ્યક્તિ લિવ ઈનમાં રહી શકે છે, પછી ભલે ને ઉંમર ગમે તે હોય.’’ રવીનાએ આ સમયે કેરળ હાઈકોર્ટનો ચુકાદો ટાંકીને માના વિરોધને પડકાર આપ્યો.
‘‘કોર્ટ પોતાના ચુકાદા, નિયમ, કાયદા અને પુરાવાના આધારે આપે છે. જ્યારે સામાજિક વ્યવસ્થા આ બધાથી બિલકુલ અલગ હોય છે. કાયદા અને સમાજના નિયમો તો હંમેશાં અલગ રહ્યા છે.’’ પપ્પાએ તેને શાંતિથી સમજાવવાનો પ્રયત્ન કર્યો.

પરંતુ રવીનાના કાન પલ્લવના નામ સિવાય બીજું કંઈ જ સાંભળવા તૈયાર નહોતા. તેને હવે પલ્લવ અને પોતાની વચ્ચે કોઈ અડચણ સ્વીકાર નહોતી. તે પાછું વળીને જેાયા વિના પોતાના ઘરમાંથી બહાર નીકળી ગઈ.
આ રીતે અચાનક રવીનાને સામાન સાથે પોતાની સામે જેાઈને પલ્લવ ચોંકી ગયો. રવીનાએ એકશ્વાસે તેને પૂરા ઘટનાક્રમથી વાકેફ કરી દીધો.
‘‘કોઈ વાત નહીં, હવે તું મારી પાસે આવી ગઈ છે ને. જૂનું બધું ભૂલી જ અને આપણા મિલનની તૈયારી કર.’’ પછી રૂમ બંધ કરીને પલ્લવે તેને પોતાની પાસે ખેંચી લીધી અને થોડી વારમાં હંમેશાંની જેમ તેમની વચ્ચેનું રહ્યુંસહ્યું અંતર પણ દૂર થઈ ગયું. રવીનાએ ફરી એક વાર પોતાનું સર્વસ્વ પલ્લવને સમર્પિત કરી દીધું.
૨-૪ દિવસમાં પલ્લવના મકાનમાલિકને પણ પૂરી હકીકતની જાણ થઈ ગઈ કે પલ્લવે પોતાની સાથે કોઈ છોકરીને રાખી છે. તેમણે પલ્લવને ધમકાવતા રૂમ ખાલી કરવાનું એલ્ટિમેટમ આપી દીધું. સમાજ તરફથી આ બંને પ્રેમીઓ પર આ પહેલો હુમલો હતો, પરંતુ તેમણે હાર ન સ્વીકારી. પછી રૂમ ખાલી કરીને બંને એક સસ્તી હોટલમાં રહેવા માટે આવી ગયા.

થોડા દિવસ અને રાત તો સોનાચાંદીની જેમ પસાર થઈ, પરંતુ વર્ષ પૂરું થતાંથતાં તેમના પ્રેમનું ઈન્દ્રધનુષ્ય ફિક્કું પડવા લાગ્યું. આમ પણ પ્રેમથી પેટ નથી ભરાતું. આ કહેવતનો અર્થ હવે પલ્લવ સારી રીતે સમજવા લાગ્યો હતો.
સમાજમાં બદનામી થવાથી પલ્લવનું કોચિંગ છૂટી ગયું હતું અને હવે તેની આવકનું બીજું કોઈ માધ્યમ પણ રહ્યું નહોતું. તેની પાસે સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાની ફી ભરવા સુધ્ધાના પૈસા રહ્યા નહોતા. પછી તેણે હોટલ પણ છોડી દીધી અને રવીનાને લઈને ખૂબ નિમ્ન સ્તરના મહોલ્લામાં રહેવા આવી ગયો.
એક તરફ પલ્લવને રવીના સાથે પોતાનું ભવિષ્ય અંધકારમય દેખાવા લાગ્યું હતું, જ્યારે બીજી તરફ રવીના હવે પલ્લવમાં પોતાનું ભવિષ્ય શોધવા લાગી હતી. તે આ લિવ ઈનને એક સ્થાયી સંબંધમાં ફેરવવા ઈચ્છતી હતી. રવીનાને વિશ્વાસ હતો કે જલદીથી પોતાની જિંદગીમાંથી આ અંધકાર દૂર થશે અને તેને પોતાની મંજિલનો માર્ગ પણ મળશે. માત્ર પલ્લવ થોડો સેટ થઈ જાય ત્યાં સુધી રાહ જેાવાની હતી.

એક વાર વિજ્ઞાનનો આ આકર્ષણનો નિયમ પલ્લવ પર લાગુ થઈ રહ્યો હતો કે બે વિપરીત ધ્રુવ જ્યારે એક નિશ્ચિત સીમા સુધી નજીક આવી જાય છે ત્યારે તેમનામાં વિકર્ષણ પેદા થવા લાગે છે. હવે પલ્લવ પણ આ વિકર્ષણનો શિકાર બનવા લાગ્યો હતો.
પરિસ્થિતિની સામે હાર માનીને જ્યારે તે પોતાના પિતા સામે રડી પડ્યો ત્યારે તેમણે રવીનાથી અલગ થવાની શરત પર તેને મદદ કરવાનું સ્વીકારી લીધું. આમ પણ મરતો શું નથી કરતો. પિતાની શરત અનુસાર તેણે ફરીથી કોચિંગ જવાનું શરૂ કરી દીધું અને ત્યાંની હોસ્ટેલમાં રહેવા લાગ્યો, પરંતુ આ વખતે કોચિંગમાં ભણાવવા માટે નહીં, પરંતુ સ્વયં ભણવા માટે.
જેાકે તેનો આ નિર્ણય સ્વયં રવીના માટે પણ કોઈ ઝાટકાથી ઓછો નહોતો. તે પોતાને છેતરાયેલી અનુભવી રહી હતી, પરંતુ દોષ આપે તો પણ કોને? આ તેનો પોતાનો નિર્ણય હતો. આ માર્ગ પર ચાલવાનું તેણે પોતે પસંદ કર્યું હતું.
પલ્લવના ગયા પછી તે એકલી આ મહોલ્લામાં રહેવા લાગી. આટલું બધું થયા પછી પણ તે પલ્લવના પરત આવવાની રાહ જેાઈ રહી હતી. જેાકે તે પણ પોતે આપેલી બેંકની પરીક્ષાના રિઝલ્ટની રાહ જેાઈ રહી હતી.
‘‘એક વાર પલ્લવને નોકરી મળી જાય, પછી બધું ઠીક થઈ જશે અને અમારો મૃતપ્રાય સંબંધ પણ ફરીથી ખીલી ઊઠશે.’’ આ આશા પર તે દરેક પીડાને સહન કરી રહી હતી.
આખરે રિઝલ્ટ પણ આવી ગયું. આ વખતે પલ્લવની મહેનત સફળ રહી હતી અને તેણે બેંકની પરીક્ષા પાસ કરી લીધી હતી. રવીના આ ખુશીને ઉત્સવની જેમ ઊજવવા ઈચ્છતી હતી. તે પૂરો દિવસ તૈયાર થઈને તેની રાહ જેાતી રહી, પરંતુ તે ન આવ્યો. રવીના પલ્લવને ફોન પર ફોન કરતી રહી, પરંતુ તેણે ફોન ઉઠાવ્યો નહોતો. આખરે રવીના તેની હોસ્ટેલ પહોંચી ગઈ. ત્યાં જતા તેને જાણ થઈ કે પલ્લવ સવારે જ રિઝલ્ટ આવતા પોતાના ઘરે ચાલ્યો ગયો છે.

રવીના બિલકુલ નિરાશ થઈ ગઈ. તે વિચારવા લાગી કે હવે તે શું કરે અને જાય પણ ક્યાં? પોતાનો વર્તમાન ખરાબ થયો સાથે ભવિષ્ય પણ અંધકારમય બની ગયું. આકાશ પ્રાપ્ત ન થયું, પરંતુ પગની નીચેની જમીન પણ પોતાની ન રહી. પલ્લવનો પ્રેમ ન મળ્યો, પોતે માબાપના પ્રેમને પણ પાછળ છોડીને આવી ગઈ હતી. તે વિચારવા લાગી કે કાશ તેણે થોડો સમય વિચાર્યું હોત તો કેવું સારું હતું, પરંતુ હવે શું થાય. પાછા ફરવાના તમામ રસ્તા તે બંધ કરીને પલ્લવ પાસે આવી ગઈ હતી. તેની સમજમાં કંઈ જ નહોતું આવી રહ્યું અને તે કોઈ પણ નિર્ણય કરવાની સ્થિતિમાં નહોતી. આખરે તેણે એક અત્યંત જેાખમી નિર્ણય લઈ લીધો.
‘‘તને તારો નિર્ણય મુબારક. હું હવે મારા રસ્તે જઈ રહી છું. ખુશ રહે.’’ રવીનાએ એક મેસેજ પલ્લવને મોકલી દીધો અને ત્યાર પછી પોતાનો મોબાઈલ સ્વિચ ઓફ કરી દીધો. મેસેજ વાંચતા જ પલ્લવના પગ નીચેથી જમીન સરકવા લાગી.
‘જેા આ છોકરીએ કંઈ અનૈતિક પગલું ભરી લીધું તો મારી કરિયર બરબાદ થઈ જશે.’ વિચારીને તેણે ૧-૨ વાર રવીનાને ફોન લગાવવાની કોશિશ કરી, પરંતુ નિષ્ફળ જતા તરત મિત્રોની સાથે બાઈક લઈને તેની પાસે પહોંચી ગયો. જેવી શંકા તેને હતી તેવું અહીં થયું હતું. રવીના વધારે પડતી ઊંઘની ગોળી ખાઈને બેભાન પડી હતી. પલ્લવ મિત્રોની મદદ લઈને તેને હોસ્પિટલ લઈ ગયો અને તેના ઘરે પણ સમાચાર આપી દીધા. પછી ડોક્ટરો દ્વારા સારવાર શરૂ થતા તે દવા લાવવાના બહાને ત્યાંથી જતો રહ્યો.

બેશક રવીના પોતાના પરિવાર સાથેના બધા સંબંધ પૂરા કરીને આવી હતી, પરંતુ ભલા લોહીના સંબંધ શું ક્યારેય તૂટે છે? સમાચાર મળતા મમ્મીપપ્પા તરત પોતાની દીકરી પાસે પહોંચી ગયા. સમયસર મેડિકલ ટ્રીટમેન્ટ મળવાથી રવીના હવે જેાખમમાંથી બહાર આવી ગઈ હતી. પોતાના માબાપને નજર સામે જેાઈને તે ખૂબ રડી.
‘‘મા, હું ખૂબ શરમ અનુભવું છું. માત્ર આજના દિવસ માટે નહીં, પરંતુ તે દિવસના પોતાના નિર્ણય માટે પણ, જ્યારે હું તમને બધાને છોડીને આવી હતી.’’ રવીનાએ રડતાંરડતાં કહ્યું ત્યારે માએ ખૂબ પ્રેમથી તેનો હાથ પકડી લીધો.
‘‘જેા તે દિવસે મેં ઘર છોડ્યું ન હોત તો આજે ખૂબ સારી જિંદગી જીવી રહી હોત. મારા વર્તમાન અને ભવિષ્ય બંને ઉજ્જ્વળ હોત. મેં સ્વતંત્ર થવામાં ખૂબ ઉતાવળ કરી દીધી હતી. પોતાના પ્રેમને વિશ્વાસની કસોટી પર પારખ્યો નહોતો. હવે હું તમારા બધાની માફીને લાયક નથી રહી…’’ રવીનાએ આગળ કહ્યું.
‘‘બીતી તાહિ વિસાર દે, આગે કી સુધ લેય.’’ ચાલ હવે ઘરે પોતાના માટે સમય ફાળવ અને પોતાના નિર્ણયનું મૂલ્યાંકન કર. આમ પણ જિંદગી કોઈ પણ વળાંક પર અટકવાનું નામ નથી લેતી, પરંતુ તે સતત વહેતો એક પ્રવાહ હોય છે. તેની સાથે વહેનાર પોતાના મુકામને પ્રાપ્ત કરી શકતા હોય છે.’’ પપ્પાએ તેને સમજાવી.
‘‘હા, કોઈ જગ્યાએ થોભી જવાનું નામ જિંદગી નથી. તે અવિરત વહેતી રહેનાર નદી છે. તું પણ તેના પ્રવાહમાં પોતાને વહેવા દે અને ફરી એક વાર પોતાના નસીબને લખવાની કોશિશ કર. અમે બધા તારી સાથે છીએ.’’ માએ વહાલથી તેનો હાથ પોતાના હાથમાં લેતા કહ્યું.
પછી મનોમન પોતાના નિર્ણય પરથી બોધપાઠ લેવાનો સંકલ્પ કરતા રવીના પણ હસી પડી. હવે તેને સ્વતંત્રતા અને સ્વચ્છંદતા વચ્ચેનો ફરક સ્પષ્ટ દેખાઈ રહ્યો હતો. •

સ્પર્શ

વાર્તા – અંજલિ શ્રીવાસ્તવ

ક્યારેક-ક્યારેક એફબી પર વાત થતી હતી, પરંતુ આજે અચાનક સ્નેહાના મેસેન્જર પર કોલ રણકી ઊઠ્યો. ‘‘ગુડ મોર્નિંગ…’’
એ જ પહેલાં જેવો અવાજ, તે જ વાતમાં મસ્તી, નીડર બનીને હસવું, ‘‘કહે મારી જાન… બધું ઠીક છે ને. મારા માટે તો તું એ પહેલાંનો જ માધવ છ.’’
માધવે પોતાના ચિરપરિચિત અંદાજમાં કહ્યું, ‘‘હા બોસ, બધું ઠીક છે. જેવો તું છોડીને ગઈ હતી તેવો જ છું. કોલેજના અભ્યાસ પછી આજે પહેલી વાર તારી સાથે આ રીતે વાત થઈ રહી છે. તે કેવા દિવસો હતા જ્યારે મારી તારી સાથે રોજ મુલાકાત થતી હતી.’’
સ્નેહા વાતને કાપતા વચ્ચે બોલી ઊઠી, ‘‘જેા તમે કહો તો મચાન રેસ્ટોરન્ટમાં મળીએ. સાંજે ૪ વાગે, હું રાહ જેાઈશ.’’
‘‘હા ડિયર, આવીશ.’’ માધવે કહ્યું.
સ્નેહા હંમેશાંની જેમ સમયની પાબંદ હતી, તેથી ૧૦ મિનિટ પહેલાં પહોંચી ગઈ.
થોડી વારમાં માધવ પણ આવી ગયો. તે પહેલાંની જેમ હાથમાં ફૂલોનો ગુલદસ્તો લઈને સ્નેહાની સામે આવીને ઊભો થઈ ગયો.
સ્નેહા પીળા રંગની સાડીમાં ખૂબ સુંદર દેખાઈ રહી હતી. ખુલ્લા વાળને સ્ટ્રેટ કરવાથી તે તેની સુંદરતામાં ચાર ચાંદ લગાવી રહ્યા હતા.
માથા પર એક નાનકડી લાલ રંગની બિંદી અને આંખમાં કાજલ લગાવેલું હતું. માધવ તેને જેાતો રહી ગયો. જરા પણ બદલાઈ નહોતી. માત્ર હોઠ પર પહેલાં કરતા થોડી વધારે લિપસ્ટિક લગાવેલી હતી. જેનાથી તે ખૂબ સુંદર દેખાતી હતી.
‘‘અરે જનાબ, આ રીતે શું જેાઈ રહ્યા છો? આવો જરા નજીક બેસીએ.’’ સ્નેહાએ માધવનો હાથ પકડીને ખેંચતા કહ્યું.
જેાકે માધવ તેના આ પ્રકારના સ્પર્શથી પરસેવાથી રેબઝેબ થઈ ગયો. ક્ષણભર તે બિલકુલ સ્તબ્ધ થઈ ગયો હતો.

તે વિચારવા લાગ્યો કે શું આજે પણ એ જ જૂનો પ્રેમ છે મારા દિલમાં આજે પણ સ્નેહાનો તે જ સ્પર્શ મને પાગલ બનાવી રહ્યો હતો. તે જ માદકતા, તેની આંખમાં હતી જે આજદિન સુધી તેના ગયા પછી બીજા કોઈનામાં દેખાઈ નહોતી. આજે તો હું ફરીથી જીવિત થઈ ગયો છું, તેના એક સ્પર્શથી. જિંદગી સુંદર અને રંગીન દેખાઈ રહી હતી.
તે મનોમન પ્રેમના ઊંડાણને સ્પર્શી રહ્યો હતો, જેની તેને ક્યારેય આશા નહોતી.
જ્યારથી માધવ સ્નેહાને મળીને આવ્યો હતો ત્યારથી તેની હાલત ખરાબ હતી. તેની બેચેની ઓછી થઈ રહી નહોતી. તેની આંખો સામે સ્નેહાનો સુંદર ચહેરો વારંવાર આવી જતો હતો. તેનું કોઈ પણ કામમાં મન લાગતું નહોતું.
બીજી તરફ સ્નેહા પણ પથારીમાં પડીપડી વિચારોમાં ડૂબકીઓ લગાવી રહી હતી અને મનોમન ખુશીની મારી હસી રહી હતી.
બંનેનો પ્રેમ ફરીથી તાજેા થઈ ગયો ત્યારે બંને તરફ પહેલાંની અપેક્ષા વધારે હિલોળા મારવા લાગી હતી. પછી બંને વચ્ચે વારંવાર વાત થવા લાગી.
બંનેનો પ્રેમ એકબીજા માટે જરૂરિયાત બની ગયો. રોજ કોઈને કોઈ બહાને મળવું અને એકબીજા પ્રત્યે લગભગ સમર્પિત તેઓ થઈ ગયા હતા. બંને જ્યાં સુધી એકબીજાને મળતા નહીં ત્યાં સુધી તેમને પોતાની જિંદગી જાણે અધૂરી લાગતી.
એક દિવસ જ્યારે સ્નેહા મળવા ગઈ ત્યારે વાતવાતમાં તેણે માધવ સમક્ષ લગ્નનો પ્રસ્તાવ મૂકી દીધો.
પરંતુ પ્રસ્તાવ સાંભળતા જ માધવ થોડી ક્ષણ માટે બિલકુલ મૌન થઈ ગયો…
‘‘અરે શું થયું?’’ શું મેં કંઈ ખોટું કહી દીધું છે? સ્નેહાએ માધવના ચહેરા સામે ચપટી વગાડતા કહ્યું.
‘‘ના… ના…’’ દબાયેલા લહેકામાં માધવે જવાબ આપ્યો, ‘‘તો પછી…’’ સ્નેહા બોલી.
‘‘હકીકતમાં, મારા લગ્ન થઈ ગયા છે. આ વિષયે હું તને જણાવી શક્યો નહોતો, તે પહેલા તું મને છોડીને જઈ ચૂકી હતી. મારા ઘરના લોકોએ મારા લગ્ન કરાવી દીધા હતા, પરંતુ હું તને ભૂલી શક્યો નહોતો અને પોતાની પત્નીને સ્વીકારી શક્યો નહોતો, જેથી તે ડિપ્રેશનનો શિકાર બની ગઈ?અને દરેક વાતને મનમાં લઈને રોજ ઝઘડવા લાગી હતી અને પોતાને નુકસાન પહોંચાડવા લાગી હતી. પછી એક દિવસ તેને કંઈ જ જણાવ્યા વિના કામ બાબતે ક્યાંક ચાલ્યો ગયો ત્યારે તેને લાગ્યું કે હું તેને છોડીને ચાલ્યો ગયો છું.
‘‘તે આ વાતને સહન ન કરી શકી અને અચાનક તેને બ્રેઈન હેમરેજ થઈ ગયું અને તે આ દુનિયા છોડીને જતી રહી. જેનો હું આજ દિન સુધી ગુનેગાર છું સ્નેહા. તે સમયથી ઘરબાર છોડીને હું અહીં રહું છું. ક્યારેક ઘરે જઈને પરિવારના લોકોને મળી લઉં છું, પરંતુ જ્યારથી તું ફરીથી મળી છે ત્યારથી ફરી પ્રેમનો નશો ચઢવા લાગ્યો છે તારો મને… જીવવાની ઈચ્છા વધી ગઈ છે, પરંતુ હવે હું લગ્ન નહીં કરી શકું. પહેલા હું તૈયાર હતો અને તું નહીં…’’
‘‘બસ… બસ.. તારી વાત સાંભળી લીધી, સમજી લીધી, પરંતુ હવે હું રહીશ તો માત્ર તારી સાથે જ, મેં પણ વિચારી લીધું છે.’’ સ્નેહાએ ઊંડા શ્વાસ લેતા તરત કહી દીધું, પોતાના તે જ જૂના નટખટ અંદાજમાં.’’
‘‘કેવી રીતે? કેમ તારા લગ્ન નથી થયા શું?’’ માધવ ફરીથી પોતાના ચિરપરિચિત અંદાજમાં આશ્ચર્યચકિત થઈને પ્રશ્ન પૂછી બેઠો.
‘‘ના મેં લગ્ન નથી કર્યા, તને લાગે છે કે શું હું તે છોડીને ખુશ હતી, તો એવું નહોતું. મારી સામે પણ ઘણી બધી મજબૂરી હતી. હું ભણવા ઈચ્છતી હતી, આગળ કંઈક કરવા ઈચ્છતી હતી, પરંતુ મારા ઘરની આર્થિક સ્થિતિ એટલી સારી નહોતી કે આગળ વધારે અભ્યાસ કરી શકું. તેમ છતાં ખૂબ મહેનત કર્યા પછી આજે હું પગભર થઈ ગઈ છું. હવે મારે કોઈની સામે હાથ ફેલાવવા નથી પડતા, પરંતુ મારે તેની ખૂબ મોટી કિંમત ચૂકવવી પડી છે.
‘‘પિતા તો નહોતા અને મારા ગ્રેજ્યુએશન પછી મા પોતાના ભાઈ સાથે રહેવા લાગી. મારા અભ્યાસની અને બીજી બધી જવાબદારી તેમના માથા પર આવી ગઈ. જેાકે મારા મામા ખૂબ શ્રીમંત હતા, જેમણે મને ભણવા માટે પૈસા તો આપ્યા, પરંતુ પોતાના દારૂના અડ્ડા પર આવતા દારૂડિયા સામે મને એક શો પીસની જેમ તે રજૂ કરતા હતા, તેમના મનોરંજન માટે જેથી તેમનો કારોબાર દિવસેદિવસે વધતો જાય. આ રીતે તેમને મારા લગ્ન ન કરવાના નિર્ણયથી કોઈ આપત્તિ પણ નહોતી. જ્યારે હવે… આજે ગમે તે રીતે પણ હું પગભર છું. બધી ઝંઝટથી દૂર એક સોફ્ટવેર એન્જિનિયર તરીકે કામ કરું છું. મા ઘર સંભાળે છે. તું ઈચ્છે તો આપણે ત્રણેય એક છત નીચે રહી શકીએ છીએ.’’

‘‘ના, હું તને કહી ચૂક્યો છું કે હું હવે લગ્ન કરી શકું તેમ નથી, પરંતુ મારા દિલમાં તારા માટે સન્માન અને પ્રેમ પહેલાં કરતા વધારે વધી ગયા છે.’’
‘‘ઓકે… લગ્ન ન કરો, તમારી મરજી. જ્યારે મન કરે ત્યારે કહી દેજેા, કારણ કે હવે હું તને ગુમાવવા નથી ઈચ્છતી. પૂરી જિંદગી તારી સાથે વિતાવવા ઈચ્છુ છું.’’ સ્નેહાએ ઉદાસ થતા કહ્યું.
‘‘હા સ્નેહા… મારી પણ અંતરની ઈચ્છા છે કે આપણે બંને એક છત નીચે જીવનભર સાથે રહીએ.’’ માધવે ચહેરા પર હળવું સ્મિત લહેરાવતા કહ્યું, ‘‘પ્રેમના રિલેશનમાં… લગ્ન કરવામાં ઢંઢેરો પીટવો પડશે અને સેંકડો લોકોને જવાબ પણ આપવો પડશે.’’
‘‘તો પછી આજે જ રૂમ ખાલી કરીને આવી જ મારા ઘરે. મા પણ તને જેાઈને ખૂબ ખુશ થશે. તેમને પણ એક દીકરો મળી જશે.’’ સ્નેહા ખુશીથી બોલી.
‘‘હા, હું આજે જ સામાન લઈને આવું છું… વળી, સામાનમાં છે પણ શું મારી પાસે, બસ થોડા કપડાં, વાસણ અને થોડા પુસ્તકો.’’
‘‘ઠીક છે હું મારી ગાડી લઈને આવી જઈશ સાંજે.’’
બંને આજે ખૂબ ખુશ હતા. જે સપનામાં ક્યારેય વિચાર્યું નહોતું તે આજે પૂરું થવા જઈ રહ્યું હતું.
પછી ‘બાય’ કહીને માધવ પોતાના રૂમ તરફ વળી ગયો અને સ્નેહા થોડી વાર ત્યાં જ ઊભી ને ખુશીથી ઝૂમતી માધવે આપેલા લાલ ગુલાબના ફૂલને સૂંઘતી રહી. તે માધવને જતા જેાઈને ખૂબ ખુશ થઈ રહી હતી અને અનંત સપનાને સાકાર થતા પોતાની આંખ સામે જેાઈ રહી હતી. એકબીજા સાથે વિતાવેલી દરેક ક્ષણને, દરેક સ્પર્શને દિલમાં સાચવીને, સમેટીને એક નવી જિંદગી તરફ આગળ વધવા જઈ રહી હતી. એક નવી રીતે… નવા અંદાજથી… •

વાંચવા માટે અમર્યાદિત વાર્તાઓ-લેખોસબ્સ્ક્રાઇબ કરો